Hãy biết quyền của mình (4): An ninh quốc gia vs. Nhân quyền
PHẠM ĐOAN TRANG
Không
riêng gì Việt Nam, ở tất cả các quốc gia trên thế giới, an ninh quốc gia luôn
là một lý do cực kỳ xác đáng để nhà nước can thiệp và hạn chế quyền tự do của
người dân. Điểm khác biệt là mức độ nhà nước lợi dụng vấn đề ''an ninh quốc
gia'' để giới hạn quyền của dân chúng và trấn áp những người dám đối đầu với
chính quyền (hay là những người bất đồng chính kiến). Chính quyền càng độc tài
thì càng sử dụng ngón võ ''an ninh quốc gia'' này một cách tùy tiện, vô tội vạ
hơn.
Để minh họa khái niệm ''an ninh quốc gia''...
Cuối
tháng 1 vừa qua, anh Nguyễn Hồ Nhật Thành, 28 tuổi, lên đường đi Mỹ tham dự một
cuộc vận động nhân quyền nhân phiên Kiểm điểm Định kỳ Phổ quát (UPR) của Việt
Nam, theo lời mời của một số tổ chức phi chính phủ quốc tế. Chú ý rằng UPR là một
cơ chế bảo vệ nhân quyền của Liên Hợp Quốc, được coi như một sáng kiến bởi nó
cho phép khối xã hội dân sự của một quốc gia tham gia đánh giá và báo cáo về
tình hình nhân quyền của nước mình cho Liên Hợp Quốc.
Visa
đã được cấp và vé máy bay đã mua, nhưng anh Thành lại bị an ninh cửa khẩu chặn
lại ở sân bay Tân Sơn Nhất với lý do chung chung là ''vì an ninh quốc gia...''
(có dấu ba chấm).
Sau
khi anh Thành có đơn đề nghị làm rõ tại sao anh không được xuất cảnh, Cục Quản
lý Xuất Nhập Cảnh (ở nước ta thì nó trực thuộc Bộ Công an) có thư trả lời vào
ngày 21/2, rằng đó là ''vì lý do bảo vệ an ninh quốc gia và trật tự an toàn
xã hội''.
Trước
đó bốn tháng, vào ngày 21/10/2013, Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội ra quyết định
đình chỉ giải quyết một vụ án hành chính sơ thẩm mà người kiện là bà Bùi Thị
Minh Hằng, khởi kiện Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Thế Thảo vì ông này đã tống
bà vào ''cơ sở giáo dục'' 5 tháng. Tòa án cũng nại lý do nội dung khiếu kiện của
bà Bùi Thị Minh Hằng ''có liên quan đến lĩnh vực an ninh''.
Trước
đó nữa, năm 2009, một số blogger ở Việt Nam (trong đó có người viết bài này) bị
bắt giam theo Điều 258 Bộ luật Hình sự (lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm hại
lợi ích của Nhà nước). Không rõ quyền tự do dân chủ nào đã bị lợi dụng và mức độ
thiệt hại của Nhà nước đến đâu. Còn hành vi mà cơ quan an ninh căn cứ vào đó để
khép tội là ''in áo chống dự án khai thác bauxite ở Tây Nguyên''. Hành vi in áo
này được coi làxâm phạm an ninh quốc gia, hoặc có lúc lại được gọi là xâm hại lợi ích Nhà nước.
Sơ
sơ ba trường hợp trên đủ cho ta thấy tính chất thoáng rộng và bao trùm của khái
niệm ''an ninh quốc gia'', ''lợi ích Nhà nước'' ở Việt Nam. Đó chỉ mới là ba
trong hàng trăm vụ việc từ trước đến nay, khi cơ quan công quyền sử dụng lý do
''an ninh quốc gia'' để thực hiện một mục đích gì đấy. Điều kỳ lạ là trong các
vụ việc, đương sự chỉ bị xử lý theo các điều luật trong Bộ luật Hình sự, còn
chính Luật An ninh Quốc gia của Việt Nam (ban hành năm 2004) thì lại không được
đề cập đến.
An ninh quốc gia mâu thuẫn với nhân quyền như thế
nào?
Quả
thật, an ninh quốc gia có những lúc mâu thuẫn với quyền con người. Một ví dụ cơ
bản là mâu thuẫn giữa việc giữ gìn bí mật quốc phòng, bí mật công tác điều tra
(chẳng hạn trong hoạt động chống khủng bố) và việc bảo đảm quyền tự do thông
tin, quyền được biết của người dân. Rõ ràng, những thông tin về bản đồ hệ thống
phòng thủ tên lửa của Hà Nội (nếu có) không phải là cái mà công dân Việt Nam
nào cũng được tiếp cận, nhân danh ''quyền được biết''.
Nhưng
trên thực tế, an ninh quốc gia luôn luôn là cái cớ để các nhà nước độc tài xiết
chặt quyền tự do của người dân, đàn áp tự do thông tin và báo chí, tiêu diệt
tính độc lập của tòa án, phá hoại pháp quyền. Do đó, các chuyên gia luật pháp
trên thế giới đã khuyến cáo: ''Khái niệm an ninh quốc gia phải được định
nghĩa chính xác trong luật pháp của mỗi quốc gia, theo một cách phù hợp với các
nhu cầu của một xã hội dân chủ''; ''luật pháp phải rõ ràng, không mơ hồ,
định nghĩa cụ thể và chính xác, để ai ai cũng có thể tiếp cận được và hiểu được
điều gì bị cấm...''.
Luật
An ninh Quốc gia của Việt Nam cũng có định nghĩa về an ninh quốc gia, rằng đó
là ''sự ổn định, phát triển bền vững của chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước
CHXHCN Việt Nam, sự bất khả xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn
lãnh thổ của Tổ quốc''. Định nghĩa này mơ hồ, không cụ thể, cho nên hoặc là
không áp dụng vào đâu được, hoặc là ngược lại, áp dụng vào đâu cũng được, tùy ý
thích của lực lượng an ninh. Ngoài ra, có vẻ như nó không phù hợp với các nhu cầu
của một xã hội dân chủ, mà chỉ phù hợp với chính quyền trong chế độ xã hội chủ
nghĩa.
Có
lẽ do vấp phải những ''bất cập'' đó, cho nên trong các vụ án chính trị, liên
quan đến an ninh quốc gia, đương sự lại chỉ bị xử lý do bị kết tội vi phạm các
điều khoản trong Bộ luật Hình sự. Một số điều khoản trong Bộ luật Hình sự cũng
mơ hồ không kém, ví dụ Điều 258 về ''lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm hại lợi
ích Nhà nước''.
 |
Biểu tình là xâm hại an ninh quốc gia? Hay đàn áp biểu tình mới là xâm hại an ninh quốc gia và an ninh của người khác?
|
An ninh quốc gia, lợi ích Nhà nước phải chính đáng
Ý
thức được rằng khái niệm ''an ninh quốc gia'', ''lợi ích nhà nước'' luôn được
diễn giải tùy tiện theo ý nhà cầm quyền mà đại diện là cơ quan an ninh, nên các
chuyên gia luật pháp quốc tế đã chỉ rõ cả những trường hợp chính quyền nại ra
các lý do chẳng liên quan gì đến an ninh quốc gia để trấn áp quyền tự do của
người dân. Khi đó thì không còn là an ninh quốc gia, lợi ích nhà nước chính
đáng nữa.
''Không phải là chính đáng... nếu bảo vệ chính quyền
và/hoặc quan chức khỏi bị phát hiện tham nhũng; nếu che giấu thông tin về tình
hình vi phạm nhân quyền, về bất cứ hành vi vi phạm pháp luật nào, hoặc về hoạt
động của các cơ quan nhà nước; nếu củng cố hoặc kéo dài một lợi ích chính trị,
củng cố hoặc kéo dài thời gian tại vị của một đảng phái hay ý thức hệ; nếu đàn
áp các cuộc biểu tình được tổ chức đúng luật''.
Bản
Nguyên tắc toàn cầu về an ninh quốc gia và quyền được biết (Nguyên tắc
Tshwane), ban hành ngày 12/6/2013 sau quá trình tham vấn hơn 500 chuyên gia luật
pháp ở 70 quốc gia trên thế giới, đã xác định rõ như vậy.
Lẽ
nào Đảng và Nhà nước huy động lực lượng an ninh vào bảo vệ những cái không
chính đáng như vậy sao?
Cũng
thật may cho Đảng và Nhà nước là Nguyên tắc Tshwane này chỉ có giá trị tham khảo
chứ không ràng buộc về mặt pháp lý.
