Tản mạn về tính dục và nữ quyền
NGUYỄN VY KHANH
 |
| Nữ quyền trong thơ của Hồ Xuân Hương |
Người xưa như tác
giả Truyện Kiều, viết về chuyện tình dục là với điển tích (Ra tuồng trên Bộc
trong dâu; Vòng ngoài bảy chữ vành trong tám nghề), hay dùng nghĩa bóng
(Tiếc thay! Một đóa trà mi / Con ong đã mở đường đi lối về). Dục tính không
thật có với văn chương cổ điển vì những tính cách ước lệ, trí thức và hình
thức. Không có sáng tạo, cá tính, do đó không cần cả tác giả, phải chăng đó là
một lý do của hiện tượng vô danh của tác phẩm thời xưa?
Dục tính khác thô tục, tục tĩu,
như áo mỏng dính với trần truồng, dâm thư dĩ nhiên không phải là tác phẩm văn
chương. Henry Miller mà tác phẩm từng bị cấm ở quê hương của ông, trong
Obscenity and the Law of Reflection đã xem dâm tục (obscenity) xuất hiện trong
văn chương như một kỹ thuật, không liên hệ gì đến dâm thư (pornography). Dục
tính như một giá trị chỉ nhắm đánh thức, khêu dậy, dẫn nhập, đem ý nghĩa đến
cho thực tại cuộc sống . Đối với Việt Nam, dục tính chỉ thực sự xuất hiện trong
văn học ở thế kỷ XX, bước đầu bởi nam giới và dục tính luôn chỉ có ý nghĩa
trong một văn hóa, trong một xã hội. Dâm tính trở thành yếu tố tiểu thuyết, gia
vị hấp dẫn cho tác phẩm. Thời Nhất Linh, dâm tính chỉ chớm thoáng qua, như
trong truyện ngắn Tháng Ngày Qua, nhân vật Giao trọ học nhà bạn, đã dám ... để
ý đến vợ bạn, "bốn mắt gặp nhau (...) cặp môi nàng mấp máy, dưới tấm áo
mỏng, ngực nàng phập phồng, hai con mắt nhìn đăm đăm vào chàng có vẻ lẳng lơ,
nồng nàn như đắm tình..." (1).
Các tác giả thời này kể chuyện tình yêu, nhưng ít người đi vào chi tiết
làm tình hay tả chân thân thể người nam hay nữ. Vũ Trọng Phụng, Trọng Lang,...
từng bị kết án là khiêu dâm, thực ra họ chỉ có ý trình bày bộ mặt khác, trái,
của xã hội, nêu lên những tệ hại, có ý giáo dục, hướng thượng. Phùng Nguyễn
trong Bia Ôm (2) tả "đôi vú nhỏ mềm nhũn và âm hộ nhầu nát"
hình như cũng không có mục đích viết dâm thư! Trước 1975, Lê Xuyên đã bị tố
viết văn khiêu dâm, trong thực tế tiểu thuyết của ông chỉ tả cảnh tả tình những
hẹn hò, những ăn chơi trắc tréo dài dòng nhưng không mấy tả chi tiết cảnh làm
tình; kẻ lên án chỉ chứng tỏ đạo đức giả hoặc chưa từng đọc qua.
Tạp chí Sáng-Tạo vào thập niên 1960 ở miền Nam, đã đăng nhiều
truyện đầy dục tính của các tác giả về sau không đi tiếp nghiệp văn, như Duy
Thanh (Khép Cửa, Thằng Khởi, Chiếc Lá,...), Thạch Chương (Tinh Cầu,..). Giải
phóng tình dục “hôm nay” là một trong những chủ trương văn nghệ của nhóm. Thạch
Chương tức nhạc sĩ Cung Tiến sau này lúc bấy giờ viết truyện ngắn "hiện
sinh" và là lý thuyết gia cho khai phá này, trong bài "Giới thiệu một
nhận thức siêu thực về nghệ thuật" đã viết : "... Chúng tôi muốn
quay lại vũ trụ hoang sơ dục tình nguyên vẹn mà tâm hồn mỗi kẻ còn trinh như
sữa. Nhưng là cái tinh khiết đáng sợ của con bò rừng. Nghệ thuật hôm nay là sự
biểu lộ một "furie du total", một tiếng gọi quay trở về rừng sâu thẳm
mà ở đó còn vẳng lên những tiếng cười điên mê, những tiếng la cuồng dại vọng về
từ trăm thế kỷ của bản năng thuần túy. (...). Nghệ thuật hôm nay còn được biểu
tỏ mãnh liệt trong tình yêu ngọt ngào của xác thịt, hay "tình điên".
Dục tình, như có người đã nói trên mặt báo này, là động lực độc nhất của thế
giới. Đọc .. phần lớn những tác phẩm của D.H. Lawrence, ai mà không cảm thấy
vật dục mình xao xuyến, một thứ xao xuyến rất nghệ thuật, rất siêu thực, rất
trắng, rất tinh khôi...". Lý do ông đưa ra vì sống trong một thời đại "sống
trong cái thế trên đe dưới búa, một bên là tự do tuyệt đối cá nhân, một bên là
áp bức chính đáng..." (3).
Trong truyện Thằng Khởi, Duy Thanh để cho nhân vật xưng Tôi, một cô gái
16 tuổi, muốn ngủ và rồi ra tay "hiếp dâm" một thằng gánh nước người
Chàm: "Tôi đã để ý đến nó năm tôi 16 tuổi. Cái vẻ đẹp man rợ ngu xuẩn ấy
mang cho tôi nhiều ý nghĩ dâm dục. Tôi chắc rằng thằng Khởi chưa hề ngủ với ai
bao giờ (...) Thằng Khởi vẫn ngủ trong lều. Đôi môi dầy của thằng Khởi mấp máy
và vị nước bọt của nó sền sệt nhạt nhẽo. Tôi lay nó dậy. Thằng Khởi chồm lên
chắc định la làng nhưng tôi bít miệng nó lại. Mắt nó mở to có vẻ ngạc nhiên
lắm, nhưng cũng ngồi im. Rồi đưa tay quờ vào người tôi. Hơi thở của nó và của
tôi hừng hực trong đêm tối..." (Sáng Tạo, 21). Cũng Duy Thanh trong
truyện Chiếc Lá để nhân vật là cô gái 18 tuổi "thích thay đổi, từ vấn đề
ái tình, sinh lý, không khí, đồ ăn,..." và không thích cái gì quen hoặc vô
nếp cả. Khi còn là cô bé 15 tuổi, cô ta đã ngủ với anh rể vừa để trả thù chị
mình vừa tìm cảm giác: "Tôi muốn đo cái độ dục của hắn khi hắn ngủ với chị
ấy thế nào. Cũng lạ, cái cảm xúc ấy lúc đề phòng trước thì thấy tầm thường hết
sức. Tôi thấy cái hình thù sát cạnh mình đến vô nghĩa..." (4).
Nhưng người tả cảnh thật sự dục tính đầu tiên có thể là Lê Hoằng Mưu,
chủ bút Lục Tỉnh Tân-văn, tác giả Hà Hương Phong Nguyệt (1915), Oán
Hồng Quần (tức Phùng Kim Huê Ngoại Sử, 1920), nhất là với Người Bán Ngọc
(1930-31), dù văn còn ảnh hưởng biền ngẫu và câu chuyện xảy ra ở Trung Hoa
nhưng nhân vật và khung cảnh rất Việt Nam. Một câu chuyện tình cổ điển gần 400
trang, nhưng suy nghĩ, ngôn ngữ và hành cử của nhân vật cũng như cách diễn tả
tiểu thuyết có tính thật của đời sống lúc bấy giờ. Người bán ngọc đây là Tô
Thương Hậu giả phụ nữ bán ngọc để gần gũi và trờ thành tình nhân của Hồ phu
nhân"trững mỡ" trong hai năm chồng đi buôn xa, trước là đồng tình
luyến ái, sau trai gái thật khi Thương Hậu không cầm lòng được đã để lộ cái
"oan gia".
"Vén mùng rồi vừa gạt chưn để lên giường, xẩy
thấy một tòa thiên nhiên, lịch sự như tiên giáng thế, làm cho người bán ngọc
mảng mê nhan sắc trố mắt đứng nhìn, quên bổn phận mình, mưu sự tệ tình, bất
cẩn, ... Thấy Hồ phu nhân mê mẩn giấc nồng sổ đầu, nằm bỏ tóc, xấp xả khó gìn
cho đặng. Bèn sẽ lén lấy mền đắp bụng cho Hồ phu nhân; rồi lại muốn đưa tay rờ
rẫm vuốt ve cho thỏa. Không dè, mới thò tay vừa tới bụng sợ phập phồng nó làm
cho tấc dạ bồi hồi, tay rung lập cập. Người bán ngọc không dám rờ! Lật đật thục
tay vào rồi xây mặt ngó quanh quẩn bên mình, ... Vuốt qua vuốt lại, rờ xuống rờ
lên đôi ba phen mà Hồ phu nhân mê mẩn không hay, người bán ngọc thấy vậy mới dễ
ngươi, ái tình lại dồi long tà dục... muốn kề má hôn cho phỉ dạ. Có một điều là
rờ rẫm vuốt ve thì không sao, chớ hễ muốn kề má xuống hun, thì lại hườn cựu lệ,
trống ngực đánh rầm rầm, chân tay run lẩy bẩy... đổ mồ hôi ướt đẫm như người bị
cảm mạo phong sương... dục thúc quá dằn long không tiện, ngườI bán ngọc bèn
gượng đưa tay ra rờ cái ngọc cốt phi phàm ... Rờ tới đâu chết điếng tới
đó,..." (5).
*
Văn chương dục tính có khuynh hướng đi với nữ quyền. Hồ Xuân
Hương - giả dụ có một Hồ Xuân Hương thật, tác giả những bài thơ Nôm tục lưỡng
nghĩa, bà đã phải gò bó trong lối thơ hai nghĩa thời bấy giờ, đê nói lên những
dồn nén và những đòi hỏi nữ quyền, "chém cha cái kiếp lấy chồng
chung". Ở Việt Nam, cho đến giữa thập niên 1960, tác phẩm của các nhà văn
nữ đã là những đóng góp làm đẹp cho đời, cho thế giới văn chương dù với tính
cách bên lề, ngoại lệ. Thật vậy, đối với văn học chữ quốc ngữ thì năm 1927, bà
Tương Phố với Giọt Lệ Thu đã thật sự khởi đánh dấu sự có mặt của nữ giới trên văn
đàn chữ nghĩa. Thụy An với Một Linh Hồn (1942), Bốn Mớ Tóc (1950,
ký Lưu Thị Yến) nhìn ra cuộc đời, Anh Thơ với Răng Đen (1943) rồi Nguyễn
Thị Vinh với Thương Yêu (1953) đã bắt đầu nói đến thân phận người đàn bà
trong đời sống đại gia đình, trong khuôn khổ phong hóa - họ không sống cho cá
nhân mình. Thụy An, Nguyễn Thị Vinh nói đến số phận những thế hệ phụ nữ đã phải
sống trong đứt đoạn, nghịch lý khó khăn giữa giáo dục thời thiếu nữ và thực tế
ở đời khi trở thành phụ nữ ! Linh Bảo với Những Đêm Mưa, Tàu Ngựa Cũ
xuất bản cùng năm 1961, đã nhẹ nhàng khởi nêu vai trò người phụ nữ. Đến Nhã Ca,
người nữ tình yêu đã lãng mạn và mạnh mẽ nhưng chiến tranh và trách nhiệm đã
khiến đôi lứa và gia đình quan trọng hơn cá nhân. Nói như Virginia Woolf, họ
vẫn quanh quẩn trong "những hành lang tối ám của lịch sử".
Người đàn bà sinh ra sống cho gia đình, lo cho cha mẹ, cho em, rồi khi rời gia
đình thì rơi vào gia đình khác, lo cho chồng, cho con rồi cho cháu, ăn ở có
đức, rồi chết ... theo đúng lễ nghi, phong tục! Người phụ nữ cho đến giai đoạn
này chỉ đi tìm hạnh phúc!
Phải đến Túy Hồng, Nguyễn Thị Hoàng, Nguyễn Thị Thụy-Vũ và Trùng Dương,
văn chương mới trở thành phương tiện cho nữ quyền và quyền sống. Thật vậy, từ
cuối thập niên 1960, người viết nữ đã mạnh bạo đi xa hơn, tự tin hơn và những
vấn đề phụ nữ được chính thức trương lên chữ nghĩa. Cái Tôi, nhân vật chính,
nội dung, tình cảm, tình yêu, tình dục, ... không còn là của riêng những nhà
văn thơ phái nam. Hơn là những "hình ảnh người nữ" trong tác phẩm viết
bởi nhà văn nữ hay nam, từ Khái Hưng, Nhất Linh,.. đến Hồ Trường An, Nguyễn Thị
Phong-Dinh,v.v.
Lê Thị Thấm Vân, một nhà văn hải ngoại đã phát biểu rằng:"Trong
quá khứ, văn chương tình dục đa phần viết bởi ngòi bút đàn ông. Văn thơ kể,
nói, chỉ, "dạy", diễn tả, ... những cảm xúc, "cách thức"
rung động, thèm muốn, bày tỏ (thay cho) người đàn bà" (6). Văn chương dục
tính hay có dâm tính lại do người nữ viết hình như hấp dẫn hơn vì cũng hình như
có tính tự thuật nhiều hơn. Vì từ nay, người nữ làm chủ con người, tư duy, tình
cảm và cuộc đời của họ trong văn chương. Làm người nữ, với văn chương! Simone
de Beauvoir trong Le Deuxième Sexe (1949) đã phát động cái ý thức nữ
quyền đó khi hô hào "On ne nait pas femme, on le devient". Trong văn
chương, trong ngôn ngữ vì là cái có thực, có sự sống. Như vậy, viết trở thành
hành động tự xác định của người phụ nữ, trở thành phát ngôn viên chính thức của
con người phụ nữ, tiếng nói chính thức và từ tình dục.
Từ thuở tạo thiên lập địa, nếu theo truyền thuyết sáng thế từ Adam Eva
thì Eva đã phạm tội ở vườn địa đàng, Adam dại gái nên bị cám dỗ; thân phận phụ
nữ gãy đổ ở gốc cây táo từ đó. Đến lúc xảy ra phong trào đòi nữ quyền, người ta
bắt đầu thấy phụ nữ lộ diện trên mọi sân khấu và đến cuối thế kỷ XX thì sân
khấu gần như nhường hết cho các bà. Từ thập niên 1960, họ "lấn" thêm
chuyện cái giường và thân xác. Họ gạt bỏ vòng cương tỏa tình dục nam quyền để
làm lại thế giới với hình ảnh và dục vọng phái tính của họ. Marguerite Duras đã
cho nhân vật nữ chủ động trong tình yêu: "Il a arraché la robe, il la
jette, il a arraché le petit slip de coton blanc et il la porte ainsi nue
jusqu’au lit. Et alors il se tourne de l’autre côté du lit et il pleure. Et
elle, lente, patiente, elle le ramène vers elle et elle commence à le
déshabiller" (7). Không xa nơi cô đầm Sadec, thập niên 1960 đã có một
thế hệ nhà văn nữ như Trùng Dương đã tỏ tinh thần độc lập, dứt khoát tự giải
thoát khỏi những ràng buộc của chế độ phụ hệ, cả trong động tác làm tình:
"Một lúc nàng nới lỏng tay ra , thôi hôn tôi, mắt say đắm. Tôi nghe tiếng
nàng nói qua hơi thở : Em lên anh nhé? Tôi khẽ gật đầu. Diệu xô tôi nằm xuống
giường và lên người tôi. Diệu thường mở màn bằng cách đó. Hình như nàng tìm
thấy cái thú nằm trên người tôi, một cái thú khá man dại và cũng chóng tàn"(8).
Thử so với Loan của Đoạn Tuyệt chỉ muốn được đọc sách tiếp rồi ngủ sau đã phải
đưa đến án mạng!
Hoặc các nhà văn nữ lên tiếng chống lại những thân phận tùng thuộc,
nhận chịu, chờ đợi. Họ vạch mặt những qưyền lực đàn áp của định chế chính trị,
của xã hội, của đồng lõa phái nam. Cái Tôi trước cái "anh, mày" tức
người đối diện, trước cái Ta, cái chúng ta! Cái Moi của Simone de Beauvoir là
cái Tôi xồ xề, sung túc ! Từ đó tình yêu có thêm nhiều hình dung từ, ngoài
những tình yêu lý tưởng, cao thượng, đau khổ, ... lỗi thời, nay thêm tình yêu
bản năng, tình dục, tự do, đổi chác, khoái lạc, cả tình yêu phút chốc, bồng
bột, hiểm nghèo, ... Về điểm này, người viết nữ thời nay như muốn trở lại
thời bán khai, tự nhiên, giải phóng tình dục khỏi những quy ước của hôn nhân,
phong hóa. Đi xa hơn, không chỉ đòi bình quyền, còn tự chứng minh tự xác tín
cái cá biệt "nữ", khác biệt về tình dục, về xúc cảm thân xác, về kinh
nghiệm và cả ngôn ngữ. Họ làm chủ cơ thể, cảm xúc và tư duy. Trùng Dương trong Mưa
Không Ướt Đất chẳng hạn cho nhân vật lý luận triết lý, truyện có tính cách
lý luận hơn là sống nếu muốn gọi đó là hiện sinh. Xưa kia nhà văn nam viết,
phân tích tâm lý mọi người thì nay các nhà văn nữ muốn phân tâm đàn ông và tự
phân tâm! Một loại "văn hóa" mới, năng động và cách tân phái tính. Họ
không ngừng ở thể loại nhật ký, thi ca, tiểu thuyết , mà đi xa hơn, làm chủ cơ
quan văn nghệ, lên tiếng phỏng vấn, thuyết trình, ... Nhưng chính với văn
chương, với tiểu thuyết và thi ca như phương tiện, mà người nữ lên tiếng, phát
biểu, làm chứng.
Lệ Hằng thời trẻ xảnh xoẹ đi tìm hạnh phúc, hạnh phúc là ái ân, da chạm
da, nói như Phượng Uyên trong Thung Lũng Tình Yêu chỉ muốn "thiên
đường chính là vòng tay, là mùi hương đàn ông, là hơi thở của chàng. Tôi không
tìm nữa một cảnh bồng lai, vì đôi môi người yêu, giọng nói người yêu, và đôi
mắt chàng, là giòng sông tình ái, là rừng say sưa là suối bất tử đời đời tắm
mát tình yêu " (9). Sẽ đòi hỏi hơn với Sóc Nâu là chuyện tình yêu khả thể
với một người bạn nam Dũng, kiểu " Em thèm được làm một người đàn bà. Dưới
tay anh, dưới thân thể anh, và dưới tình yêu của anh nữa... Dũng ơi ...
Hãy trở thành một người đàn ông với em đi" (10).
Với Túy Hồng trước 1975, nhân vật nữ luôn đầy sức sống vùng vẫy trong
một xã hội tù túng, ngộp thở. Họ luôn muốn phá đổ những lễ nghi, cung cách,
những nếp sống phụ hệ, gia phong theo họ đã lỗi thời. Dục tính, mà một số nhà
văn nam phê bình bà trước 1975, đã bị gán ghép, đồng hóa với thái độ và lối
sống tự do, theo bản năng giấu dưới những mỹ từ tình yêu, tình bạn. Hãy còn
bóng bẩy, rụt rè hiện thực, cùng lắm qua lời nói, ý nghĩ như nhân vật nữ trong Vết
Thương Dậy Thì (1967): "Hãy ngậm em giữa hai môi dầy trác táng, uống
em đi, nuốt em đi ừng ực. Chỉ vẽ cho em cách chế cà phê và cách chui vào lòng
anh để thao thức cồn cào tỉnh người bỏ ngủ vì đã liếm em trên đầu môi chót
lưỡi, đã ngậm, đã nuốt ực em vào anh rồi"(11). Người nữ đi thẳng, nói
trắng : "nếu yêu em thì đừng đi quanh nữa (...). Anh hãy cho em đi con
đường ngắn nhất, con đường độc đạo của tình yêu" nói như bạn cô giáo Cam
Thảo, nhân vật Thở Dài, trong khi cô thì viết thư thúc người yêu cưới
mình!
Trần Thị Ng.H. qua Lạc Đạn - viết năm 1973, và một số truyện
ngắn đăng báo trước 1975 cũng đã, qua văn chương, tự xác nhận, ra tay để phá đổ
huyền thoại phụ nữ như là đối tượng, xây dựng lại tương quan với người khác
giống, đảm nhận tự do, một cách lạnh lùng, dứt khoát, dù vẫn cho thấy một loại
bất mãn, dồn nén! Nơi thái độ, như hối hận sau liên hệ đồng tính với Thắm, sau
khi đã "ôm nhau như đôi tình thân. Thắm rà đôi môi nhỏ trong cổ tôi, đôi
vú non căng nở phập phồng, hốt hoảng. Tôi kinh hãi xúc động dầm dề. Tôi muốn la
lớn trong cơn khoái cảm mộng mị và kì cục...". Như sau khi chấp nhận trò
chơi "đau xé nổ tung đầm đìa. .. đỏ lòm oan uổng" với "người đàn
ông lạ mặt", rồi phải "dỗ dành chỗ mềm yếu nhất, dỗ ngọt, săn
sóc" đã xác tín - trong ý tưởng, với người mẹ âu lo rằng "con trinh
bạch không tội lỗi, con nguyên vẹn của má" (12). Tình yêu, tình người ở
đây, không là những bất ngờ! Trong các truyện ngắn khác ở tập này và tập Tập
Truyện Ngắn Trần Thi Ng.H. (1999), bà còn nói đến những mặt trái, tội ác,
cái chết tự xử, cái chết người khác, những cái chết dàn cảnh!
Cách mạng tình dục tiếp tục với văn học hải ngoại : Đỗ Kh., Khánh
Trường, Trần Vũ, Trân Sa, Lê Thị Thấm Vân, Nguyễn Thị Hoàng Bắc,... Bài này
chúng tôi nhìn qua phía các nhà văn nữ, họ lên tiếng về những âu lo, tâm tình
mà lâu nay nhất là ở Việt Nam ít thấy. Những âu lo của Đoàn Thị Điểm, Bà Huyện
Thanh Quan thanh cao quá, trừu tượng quá, Hồ Xuân Hương nếu là tác giả thật
những bài thơ về tính giống và tác động phòng the, cũng vẫn ở ẩn dụ, bóng gió,
không trực tiếp, trốn trong cách thế nho nhã! Nhà văn nữ Việt Nam ở hải ngoại
nói thẳng những lo âu thực tế, sờ được, cảm được, không cần nhiều ngõ
quanh, đi vòng. Sinh lý hết được xem như cấm đoán, lại được xem như đòi hỏi
chính đáng, tình dục trở thành nhu cầu tự nhiên, phải có, không thiên kiến và
mặc cảm phạm tội, cả có khi ngây thơ trong tìm kiếm. Tự nhiên và chấp nhận trò
chơi trăm phần trăm, với tấm thân sẵn đó, như đó!
Nói chung, phụ nữ chống văn minh, văn hóa dựa trên quyền hành đàn ông,
phụ quyền, chống Tây phương kỹ nghệ định nghĩa đàn ông ở khả năng sáng tạo và
chế biến sự vật. Phụ nữ chống văn chương như một nền chế, họ thích mặt
trận "ngôn ngữ" hơn, thích phổ dương liên hệ trực tiếp với chữ viết
cũng như với thân xác. Phụ nữ Mỹ châu đòi quyền lợi, họ dấn thân, xuống
đường, lập nghiệp đoàn,... ít cho người đọc thấy dây dưa tình cảm. Ngôn ngữ
không quan trọng, cái quan trọng là chống đàn áp, đô hộ của đàn ông . Trong khi
đó ở Pháp và Âu châu, ngôn ngữ được đặt lại vị trí, thẩm mỹ học, một loại phản
văn hóa đặt nền trên sự đè nén. Người viết nữ xây lại nội dung, cấu trúc lại
những ngõ thoát, lối ra của ngôn ngữ. Sướng khoái thể chất đi với sướng khoái
lời nói, chữ dùng. Thêm vào, những khuynh hướng mới về tiểu thuyết như hậu
thuộc địa (postcolonial) là một loại diễn văn muốn thay thế những quan điểm đã
được thiết lập trước về lệ thuộc và vâng lời bằng quan điểm hoàn toàn ngược
lại, đề cao tự lập cá nhân và tự chủ. Xây dựng lại nội dung bằng đường thoát
ngôn ngữ. Lạc thú thân xác đi liền với lạc thú ngôn ngữ, đến sau lạc thú ngôn
ngữ. Người nam đi vào văn để tìm hoặc nếu đã thấy, trình bày lý thuyết, triết
lý hay một "nghiệp", người nữ thì đến để thực hiện cái tôi, xác định
cái tôi, cá nhân. Và họ đi vào tình dục. Sex được dịch là hữu-tính (tự
điển Thanh Nghị), làm như không sex là số không to tướng! Đưa đến những cuộc
sống ...ngoại lệ: đàn bà không sanh con, đồng tính luyến ái, lãnh cảm (Jane
Austen, chị em Emily và Charlotte Bronte, Simone de Beauvoir, George Eliot,
...). Sống đời thế tục, tận hưởng phút giây, lãng mạn tình yêu đến tự do tình
dục!
Người nữ sống đời hải ngoại hội nhập, choáng ngợp giữa những lạ-lẫm
(exotic), đầy ắp và choáng ngợp trước tự do ở xứ người, tự do tuyệt đối và cá
nhân chủ nghĩa, từ vật chất, thân xác, tình cảm,.. Có thể họ muốn giả vờ,
trưởng giả , nhưng lại không giữ lề, thích tự do ngoại tình,.. Có người đi đến
thái độ hài hước đen, ngầm nữ quyền. Người nữ những thập niên cuối thế kỷ XX
choáng ngợp tự do, tình dục, đi xa hơn cô giáo Hoàng. Cái giường hết còn là ám
ảnh chính như với Nguyễn Thị Thuỵ Vũ, Túy Hồng (từng viết "cái giường là
đồ vật tội lỗi nhất trong những đồ vật" trong Vết Thương Dậy Thì),...
Sau chiến tranh, nhân vật Túy Hòng sống trong chia cách và đời sống mới, trở
nên yếu ớt, căng thẳng, vô định trước tương lai, lại tăng dâm tính, tình dục
trở nên cách hành xử hoặc tác động xác thân lên trên tình cảm. Đây là một hiện
tượng từng chứng minh với những biến động lớn như vụ không tặc Tháp Đôi ở New
York ngày 11-9-01. Để xóa căng thẳng và tái xác nhận đời đáng sống, cái sống
đáng trân trọng, một tâm trạng sống sót, cho nên buông thả tình dục, với cả
người mới quen. Cứ Tay Che Thời Tiết "có thể chờ chồng nhưng
tôi không thể thủ tiết được" cho nên cứ "xoạc mông xoãi đùi đu bay
lẫn lộn trong bát ngát tự do rì chặt chữ tình làm cứu cánh" (tr. 73), cuối
cùng mới thấy chỉ là ảo tưởng, lãng mạn. Ảo mộng vun trồng vẫn hóa ra mộng ảo,
con người không dễ thay đổi lớn !
Nhân vật Mưa của Lệ Hằng trong Bên Kia Là Núi (1998) một khi ra
được ốc vỏ văn hóa cũ (cô giáo, vai chị), đã lồng lộn thụ hưởng đời sống tình
dục hơn cả người tình Phi châu Saba của Hãn. "... Cô bỗng khùng lên, cánh
đồng khô khát của cô ghì lấy Hãn. Chưa một lần nào, Hãn thấy cô tả xông hữu đột
truy bức thân thể Hãn dữ dằn hơn. Gầm gừ mê mỏi, hào hển đứt hơi. Cuồng lên vì
lạc thú, cô làm Hãn kích ngất vì những rung cảm khốc liệt của cô... "(13).
Như vậy, nay chính thân xác là đối tượng, là đề tài chính! Với Trân Sa
và một vài nhà văn nữ, tôn giáo ngưng lại ở chỗ tình dục; tình dục không những
tháo gỡ cấm đoán mà còn vô hiệu hóa cấm đoán. Tình yêu khác tình dục, cái sau
cũng làm ... tình nhưng hết mình, chính xác, một chuyện. Làm tình phức tạp hơn,
đòi hỏi con tim, lời nói, cử chỉ, cả văn hóa. Làm tình, trò chơi thân xác, tựu
trung là một khoảng trống cần thiết, một chiến thuật đầy đủ, cũng là cách thức
sống, một cách biểu tỏ, một phương tiện hiện hữu thể chất, máy móc - là những
thứ nếu thiếu, thì cái còn lại chỉ là phó sản, hiện tượng phụ. Làm tình cũng là
một cách học hỏi bằng tự xóa. Tình dục trước khi là hiện tượng xã hội, văn hóa,
đã là thân xác.
Khi tay anh xoa xoa xà phòng vào “nơi ấy”,
nắng bên ngoài rực sáng thêm một chút nữa.
“Nơi ấy” giờ thì mềm xìu, bé tí, bình thường như vành
tai, chóp mũi, khuỷu tay, đầu gối, gót chân… như bất cứ phần nào trên thân thể
anh.
Trước đấy một giờ. Nó cương cứng, nóng hổi, hùng hổ
trong miệng em, giữa rãnh ngực em, trên mông em. Nó cố
đâm thấu-xuyên-sâu-qua bao lớp da thịt để vào trong em. (Là nó, chẳng thuộc về
ai).
(Lê Thị Thấm Vân, Căn Phòng 2.2 Âm Thanh Sóng) (14).
"... Suốt một buổi chiều / Yêu dọc từ dưới
lên - và xuống / Từng lằn chỉ - khớp - từng phân li thịt da / Nhập một / ấm áp
- rịn - ướt / Suốt một buổi chiều / Không ngớt / Nghiêng - xoay - cong - mềm
mại / Cọ - trườn - lướt / Sau - trước / Những điệu thuần nữ / Có khi là một /
Hai - ba - hoặc cả năm / Yêu khắp cùng lòng kia ưỡn ngã xuống như sóng / Và
lượn úp lên - uốn chụp xuống / Đan khít mười / Không rời / Không một kẻ hở /
Tuần tự - tất cả / Ngoài và trong - không một bỏ trống / Gò và trũng / Suốt một
buổi chiều / Hai bàn tay lần đầu yêu nhau / Suốt buổi chiều / Trong căn
phòng..." (Trân Sa, Động
Tác Yêu) (15).
Thế giới ẩm ướt, trò tình dục không được một số nhà văn nữ Lệ Hằng,
Trần Thị NgH, Trân Sa, ... coi là cấm đoán hay lớp áo mỏng che. Broadway ở New
York còn đưa lên sân khấu vở Độc thoại của cái l. (Vagina Monologues) của Eve
Ensler trong ngày được gọi là V-day, địa đàng trở nên ẩm ướt mà đối với một số
nhà văn nữ, cái ẩm ướt cũng là căn cước của họ. Với họ, tình dục là tự nhiên và
những hành cử tình dục cũng như bộ phận sinh dục bị bêu xấu hay không nói đến
chắc là để làm dơ, làm xấu, làm mờ phai chính hành cử đó, đối tượng đó. Nên họ
làm ngược lại!
Dương Như Nguyện đưa vào đời sống hội nhập Mùi Hương Quế (2000),
một mùi thơm của tiềm thức và một thân xác của-lạ để đối phó với thực tại vật
chất của xứ người. Một cái nhìn xuyên suốt tâm thức văn hóa gốc khi sống đời
hội nhập và thành công ở xứ người. Nhân vật Trâm Kha chẳng hạn hội nhập nhanh:
"Trong giai đoạn đầu, tôi tình nguyện ngủ với hắn" (tr. 138), chạy
theo tình dục như lâm trận tranh đấu cho nữ quyền, và trên ngay phần đất cơ thể
chính mình. Tâm thức về cái thân phận nữ phái, qua những nhân vật thân thích
gia đình của bà. Qua nhiều thế hệ: bà ngoại, Tĩnh Tâm, ... Cũng là mùi thơm của
oan khiên, tiếc nuối. Trong một truyện ngắn, Như Mưa, Nắng...?, Nguyễn Thị
Hoàng Bắc kể một chuyện tình đồng tính giữa hai người phụ nữ như một chớm nở
pha lẫn nghi ngờ:
"Tôi không lesbian, nhưng yêu (...)
Tôi run động ngẩn ngườị Ai là tôi, khi tôi/ai thích chuyện này, khi
tôi/ai mê cái khác? Tôi/ai biết quá đại khái về ai/tôỉ Như mưa nằng tầm
phàỏ" (16).
Rồi những khám phá như S. Hite về điểm cực khoái của thân xác phụ nữ
năm 1976, người nữ hết phải chờ, hết cần được cho; muốn là tìm cho được, hối
thức, vồ vập... Người nữ vô tình đánh mất tình cảm đã đành mà mất luôn
"ngây thơ tình dục", gia vị thiết yếu cho đam mê, tình yêu, gây quyến
rủ. Người viết nữ giới từ ý muốn làm chủ văn chương về phái nữ, đã đi đến chổ
làm chủ ảo mộng cho người nữ bởi người nữ. Naomi Worlf, một người tranh đấu nữ
quyền Hoa Kỳ nổi tiếng, sau những đòi hỏi triệt để đã quay 180 độ, trở về tự
nhiên, chủ trương "nữ quyền làm mẹ" (motherhood feminism) trong
mấy cuốn như Fire with Fire, Misconceptions đòi hỏi quyền làm
việc đồng thời làm mẹ. Vì hai hình ảnh chính của văn chương nữ phải là người
mẹ và người nữ, nên thành đề tài, lý do và thể loại xử dụng và ngay
cả việc tận dụng ngôn ngữ.
Trên đà đấu tranh bình quyền, thuốc ngừa thai, của thập niên 1960,
người phụ nữ đã bớt hoặc không còn làm mẹ. Thuốc ngừa thai khiến người phụ nữ
không phải mặc cảm tội lỗi ! Ngay có con đã có cách cấy giống khỏi cần yếu tố
dương, nghĩa là xa hơn thái độ của nhân vật của Trần Thị Ng.H. trong truyện
Sinh Nhật (17) định nghĩa một người mẹ/người nữ mới, một mình nuôi con, không
cứ phải qua định chế hôn nhân. Và rồi bộ phận có tuyệt vời đến mấy cũng chỉ là
một ... cơ quan, cái thiếu vẫn là liên hệ, luật âm dương kinh dịch từng nói
đến! Cách mạng tình dục đã là hậu quả của cách mạng nữ quyền, nhưng đã đảo lộn
mục đích-đối tượng. Thập niên 1960 họ đòi trả thân xác cho họ nhưng khi thân
xác trở thành chính cái Tôi thì thân xác lại chiếm nhiều chỗ quá. Nhục dục từ
chỗ bị dồn nén, trở thành khuôn mẫu, khoái lạc, là cấm kỵ trở thành totem (tổ
vật), không sanh đẻ, trục trặc nhục dục (libido), cái giống trở nên buồn thiu
sau khi tả tơi máy móc hóa, tầm thường hóa (chương trình truyền hình Sex and
the City ở Mỹ). Thân xác không tình yêu, từ đối tượng trở nên chủ thể của nhục
dục!
Chống đề cao giống mạnh, nam quyền macho, phong trào nữ nêu khẩu hiệu
"đàn bà là tương lai nhân loại, thế kỷ XXI là thế kỷ đàn bà". Mỗi
giống tính không thể rút vào vỏ cô đơn tình dục, trí thức và luân lý, cuộc sống
còn gì thú vị và tương lai! Nay có thể nói người nữ còn lại bốn ám ảnh chính:
tình dục, sợ hãi, bạo lực và khinh rẽ. Nữ quyền đòi hỏi đến một lúc nào đó sẽ
rơi vào chán nản, tình dục cũng thành buồn thiu. Saba, nhân vật trong Bên Kia
Là Núi của Lệ Hằng, sống buông thả và bạo động tình dục như để chứng minh nữ
quyền, cuối cùng đâm ra sợ cả tự do tình dục. Chưa kể đến hiện tượng tiểu
thuyết dành cho độc giả phụ nữ, có khuynh hướng xem như những tranh đấu nữ
quyền đã qua, nay đưa ra những hoàn cảnh nhân vật nữ bị tiếng sét ái tình hoặc
tô điểm một hình ảnh "hoàng tử của lòng em", mà nếu gặp, người vai nữ
dám bỏ hết tương lai sự nghiệp để đi theo - như trước kia, nhưng khác là nay do
nhà văn nữ viết ra! Và cứ thế, những trào lưu tiếp nối, hết nữ-lưu luận sẽ
thuyết lý gì khác?
Không đóng vai luân lý, đạo đức nhưng đối với văn chương dục tính,
thiển nghĩ tính văn chương sẽ không ở lâu với những quẩn quanh tình dục không
lối thoát. Không bắt buộc phải hướng thượng, nhưng nếu nhân vật, hành động và
nội dung của văn chương cứ bị tình dục, thân xác giam hãm tù đày, định nghĩa về
văn chương hình như đã bị hãm hiếp một cách tội nghiệp vậy! Đây là chỗ khép lại
của nhiều thập niên thử nghiệm kể từ khi nhóm Sáng-Tạo đề nghị buông thả và
khai phá tình dục trong văn chương. Cuối cùng, cũng cần nói thêm là dục tính
trong văn chương phải chăng một phần do ở người đọc - một thứ "cây sậy
biết suy nghĩ"; người đọc trở thành đồng lõa với loại văn chương dục tính
?./.
- - - - - - - - -
Chú-thích:
1. Nhất
Linh & Khái Hưng. Anh Phải Sống (Sài Gòn : Đời Nay, 1961?), tr. 19.
2.
Phùng Nguyễn. Tháp Ký Ức (Westminster CA: Văn, 1998), tr. 97.
3. Sáng
Tạo b.m., 5, 11-1960, tr. 97-102.
4.
Sáng-Tạo b.m., 1, 7-1960, tr. 26-32.
5. Sài
Gòn : Đức Lưu Phương, 1931. Trích theo bản chụp lại.
6. Văn
học CA, 124, 8-1996.
7.
L’Amant. Paris : Minuit, 1984.
8.
"Miền Chân Trời". Văn (SG), 31, 1965, tr. 76.
9. Sài
Gòn : Gió, 1973, tr. 276-277.
10. Lệ Hằng. Sóc
Nâu, XT tb, tr. 242.
11. Sài Gòn : Kim
Anh, 1967, tr. 87.
12. Trần Thị Ng.H. Lạc
Đạn Và Mười Truyện Ngắn (Toronto: Thời Mới, 2000), Tr. 67, 43 và 47.
13. San Francisco
CA: Mõ Làng, 1998, tr. 183.
14. Tạp chí Thơ CA,
số mùa đông 1999.
15. Nhánh Nhỏ (www.nhanhnho.org), 27,
1-2001.
16. Nguyễn Thị
Hoàng Bắc. "Như Mưa, Nắng...?". Việt, 6, 2000, tr. 181&182.
17. Một truyện Trần
Thị Ng.H. khác, viết năm 1998, in trong Lạc Đạn... Sđd.
NGUYỄN VY
KHANH
