“Gorbachev” Tàu đang xé nát Đảng Cộng sản
Gordon G. Chang
Phan Trinh dịch
Giới thiệu của người dịch:
Lập luận của Gordon rất đáng chú ý, nhất là khi ông so
Tập Cận Bình với Gorbachev, người vừa cố sửa vừa cố giữ, sao cho không đổ vỡ,
một hệ thống đã không thể sửa. Thực ra, bài học của Gorbachev nôm na chính là:
Sai không sửa không được, nhưng cứ sửa là sụp.
Hóa ra Tập không vô địch, mà đang “thọ địch”, Tàu
không siêu cường muốn làm gì thì làm, mà là một pho tượng khổng lồ đứng trên
bục đất bở. Và hóa ra Đặng Tiểu Bình nói quá đúng:“Nếu Trung Quốc rơi vào bất
ổn, thì bất ổn sẽ xuất phát từ chính nội bộ Đảng Cộng sản”.
Nếu xâu chuỗi những ngày tháng nêu trong bài – Bộ
Chính trị Tàu họp kín ngày 26/6, trong đó Tập tuyên bố không màng sống hay chết
trong công cuộc chống tham nhũng, và ngày 29/7, ngày ra thông báo điều tra Chu
Vĩnh Khang – thì có thể đặt thêm một giả thuyết, không phải không có lý, đó là:
Trung Quốc rút giàn khoan 981 khỏi vùng biển Việt Nam ngày 15/7, sớm trước một
tháng, thực ra cũng chỉ vì đấu đá nội bộ đang đến hồi quyết liệt. (Đó là chưa
kể Chu Vĩnh Khang từng là một ông trùm dầu khí với nhiều tay chân trong ngành.)
Và với Tập Cận Bình, có lẽ “thù trong” còn đáng sợ gấp trăm lần “giặc ngoài”.
Bài gốc đăng trên National Interest ngày 14/8/2014 có
tên “China’s “Gorbachev” Is Tearing the Communist Party Apart”. Những tiêu đề
nhỏ là của người dịch.
Sống-chết, mất-còn
“Tôi không màng mình sẽ sống hay chết, tiếng tăm mình sẽ còn hay mất,
trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng này.” Tập Cận Bình đã mạnh miệng như thế,
trong một phiên họp kín của Bộ Chính trị Đảng Cộng sản Trung Quốc ngày 26/6 vừa
qua. Lãnh tụ nhiều tham vọng họ Tập cũng nhắc đến hai đội quân, một bên là đội
quân “tham nhũng”, bên kia là đội quân “chống tham nhũng”, và hai lực lượng,
theo ông, đang lâm vào thế “tiến thoái lưỡng nan.”
Những lời tuyên bố hùng hồn này, được một Ủy viên Trung ương Đảng tiết
lộ, có vẻ chính xác và phù hợp với những thông tin trước đó rằng ông Tập đã đọc
một diễn văn “gay gắt đến chấn động” về chiến dịch chống tham nhũng. Báo South
China Morning Post tại Hongkong cho biết một nguồn tin liên quan đến bài diễn
văn của Tập đã xác minh điều vừa kể. Rõ ràng, hiện đang diễn ra cuộc đấu đá
nghiêm trọng giữa các phe phái cao cấp ở Bắc Kinh.
Mới gần đây thôi, phần lớn dư luận chỉ chú trọng đến việc ông Tập nhanh
chóng củng cố vị thế chính trị sau khi trở thành Tổng Bí thư Đảng vào tháng
11/2012. Chẳng hạn vào năm 2013,trong đêm trước ngày diễn ra hội nghị thượng
đỉnh thân mật giữa Chủ tịch Tập và Tổng thống Obama, tờ New York Times và Wall
Street Journal cho biết quan chức Nhà Trắng khẳng định Tập Cận Bình đã nắm được
quyền kiểm soát các cơ quan quyền lực của Đảng và quân đội nhanh hơn họ dự báo
rất nhiều.
Cũng vậy, từ đó đến nay, việc truy tố rộng rãi các quan chức từ cao đến
thấp – từ “hổ” đến “ruồi” trong từ vựng Trung cộng – được xem như bằng chứng
ông Tập đã nắm trong tay hệ thống chính trị. Đầu tháng này, nhà báo Andrew
Browne, viết trên tờ Wall
Street Journal rằng:
“Ít nhất là cho đến bây giờ, gần như không có dấu hiệu chống đối.” Tuy nhiên,
thời điểm bài báo của Browne xuất hiện quả là không may. Vì ngay khi bài báo
“không có dấu hiệu chống đối” được đưa lên mạng thì thông tin về bài diễn văn
mạnh miệng trước Bộ Chính trị của Tập Cận Bình bắt đầu được lan truyền tại Hoa
lục.
Thời khắc quyết định
Những điều hùng hồn Tập Cận Bình nói ở trên làm người nghe nhớ đến
tuyên bố đình đám năm 1998 của ông Chu Dung Cơ, về việc hãy chuẩn bị sẵn 100 cỗ
quan tài cho bọn tham nhũng, nhưng cũng chuẩn bị luôn cho ông một cỗ vì ông sẵn
sàng chết trong cuộc đấu tranh giành lại “niềm tin của nhân dân vào chính phủ”.
Thế nhưng, tuy dùng ngôn ngữ đầy kịch tính, lời lẽ của ông Tập lại cho thấy
tình trạng chống đối quyết liệt và sự bất mãn cao độ đang diễn ra trong giới
lãnh đạo chóp bu.
Theo lời giáo sư Trương Minh (Zhang Ming) thuộc Đại học Nhân dân Trung
Quốc, vì đang có quá nhiều chống đối và bất mãn nên có thể xem đây chính là
thời khắc quyết định mất-còn, được ăn cả ngã về không, của đồng chí Tập Cận
Bình. Quả là một thời kỳ tế nhị vì việc chuyển giao lãnh đạo chính là nhược
điểm lớn nhất của những hệ thống độc tài toàn trị, và Trung Quốc đang ở ngay
trong một thời điểm rất dễ vỡ. Việc chuyển giao quyền lực từ Thế hệ Thứ tư Hồ
Cẩm Đào cho Thế hệ Thứ năm Tập Cận Bình là lần chuyển giao quyền lực đầu tiên
trong lịch sử Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc mà không được lãnh tụ tối cao Đặng
Tiểu Bình dàn xếp. Đặng Tiểu Bình, sau khi hất chân nhân vật chuyển tiếp Hoa
Quốc Phong, đã tự đưa mình lên ngôi cao nhất, và sau đó ông chọn Giang Trạch
Dân kế vị mình và sau nữa chọn Hồ Cẩm Đào kế vị Giang. Dĩ nhiên, Đặng không còn
ở thế có thể dàn xếp người vào ghế cao nhất trong thời hậu-Hồ.
Các chuyên gia về Trung Quốc, dù không thân thiện với chế độ, đã cho
rằng việc chuyển giao gần đây được thực hiện theo đúng các quy trình, thể lệ
của Đảng, và đã diễn ra “êm thắm”. Mặc dù được chuyên gia nhận định như thế
nhưng thực ra đã có những vấn đề nghiêm trọng,vì trong một nhà nước độc đảng,
kể cả một nước quan liêu nặng như Trung Quốc, mọi nội quy luật lệ đều có thể
thay đổi tùy theo ngẫu hứng bất chợt của lãnh tụ.Và trong cuộc chuyển giao
Hồ-Tập vừa rồi, một số điều bất ngờ đã xảy ra.
9 còn 7, và ghế đập lưng ông
Chẳng hạn, đã có sự cắt giảm ngoài dự đoán con số thành viên của Ban
Thường vụ Bộ Chính trị, tức đỉnh cao quyền lực chính trị, từ con số chín người
xuống còn bảy. Đây là bằng chứng cho thấy việc chuyển giao quyền lực là kết quả
sự dàn xếp giữa các bên, chứ không phải là kết quả bầu chọn theo luật định.
Thêm vào đó, vụ Tập Cận Bình biến mất trong hai tuần vào tháng 9/2012 – theo
một bài trên tờ Washington Post,Tập bặt tăm hai tuần vì bị chấn thương khi một
đồng nghiệp ném ghế trong một phiên họp cấp cao, và ghế đập trúng lưng Tập –
được cho là dấu hiệu của sự bất đồng nghiêm trọng trong hàng ngũ lãnh đạo. Lại
cũng có hàng loạt tin đồn về các cuộc đảo chính trước khi chuyển giao quyền lực
diễn ra, có cả tin về vụ nổ súng tại trung tâm Bắc Kinh trong số những tin
khác. Đặng Tiểu Bình từng dự báo: “Nếu Trung Quốc rơi vào bất ổn, thì bất ổn sẽ
xuất phát từ chính nội bộ Đảng Cộng sản.”
Nhưng, có lẽ lý do quan trọng nhất cho thấy đây là thời khắc định đoạt
mất-còn của Tập Cận Bình lại chính là tham vọng quá lớn của ông. Từ trước đến
nay, lãnh tụ nào của Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc cũng yếu hơn tiền nhiệm của
mình, trừ Tập Cận Bình. Ông Tập rõ ràng là đã ấp ủ những hy vọng lớn và ước mơ
vĩ đại kiểu Mao, và chính điều này đã khiến ông, hơn hẳn ba vị tiền nhiệm, tiến
hành thanh trừng những đối thủ chính trị cản đường mình. Dưới vỏ bọc chống tham
nhũng, ông đã thúc đẩy điều mà nhà bình luận John Minnich thuộc Viện Chính sách
(think tank) Stratfor gọi là “nỗ lực rộng nhất và sâu nhất, kể từ khi Mao Trạch
Đông chết năm 1976 và Đặng Tiểu Bình lên nắm quyền hai năm sau đó, nhằm thanh
trừng, tái tổ chức và chấn chỉnh lại vị thế của giới lãnh đạo Đảng Cộng sản.”
20 tháng 36 vị
Tính đến nay, cuộc chiến của Tập đã thực sự càn quét, hạ bệ ít nhất 36
quan chức ở vị trí thứ trưởng hoặc cao hơn trong 20 tháng đầu tiên nắm quyền.
Ủy ban Kỷ luật Trung ương Đảng cho biết năm ngoái họ đã kỷ luật 182.000 quan
chức. Bộ sưu tập những con hổ sa bẫy có cả Bạc Hy Lai, một ủy viên Bộ Chính trị
đầy sức hút, có cả Từ Tài Hậu, từng là một trong những vị tướng quyền lực nhất
nước, và có cả Chu Vĩnh Khang, ông vua lực lượng an ninh nội chính, người phải
phải rời ngôi vào năm 2012.
Thông báo về việc điều tra ông Chu Vĩnh Khang, đưa ra ngày 29/7/2014
vừa qua, đánh dấu điều một số người cho là “kết thúc giai đoạn quan trọng đầu
tiên trong chiến dịch chống
tham nhũng của Tập,”
nhưng điều này còn có ý nghĩa sâu xa hơn nhiều. Việc truy tố chưa từng có rõ
ràng đánh dấu những ngày cuối cùng của hai thập niên ổn định chính trị, một
thời kỳ đủ dài để cho phép Trung Quốc phục hồi sức lực sau 27 năm thảm hại dưới
sự cai trị của Mao Trạch Đông.
Phạm điều tối kỵ
Việc điều tra Chu Vĩnh Khang thực ra vi phạm điều tối kỵ từng được mấy
thế hệ lãnh đạo tuân thủ, đó là không được truy tố ủy viên hay cựu ủy viên của
Ban Thường vụ Bộ Chính trị. Nếu các lãnh tụ biết mình sẽ không bị truy bức đến
cùng, như họ từng bị truy bức trong thời Cách mạng Văn hóa do Mao phát động,
thì họ sẽ sẵn lòng rút lui êm thắm nếu thất bại khi tranh giành quyền lực. Nói
cách khác, người kế vị khôn khéo của Mao, ông Đặng Tiểu Bình đã giảm thiểu tối
đa nguy cơ các nhân vật chính trị quan trọng phải chiến đấu đến cùng và xé nát
Đảng Cộng sản. Nhìn như thế thì việc cấm đụng đến các vị Ủy viên ban Thường vụ
là một yếu tố quan trọng trong việc tái lập ổn định sau thời kỳ thanh trừng
điên dại kéo dài hàng thập niên do Mao tiến hành.
Thế nhưng, Tập Cận Bình đã đảo ngược thế cờ và quy trình quen thuộc, và
điều này thể hiện rất rõ qua vụ cho điều tra Chu Vĩnh Khang và án chung thân
dành cho Bạc Hy Lai. Đây là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đang trở lại thời kỳ
mà nhiều nhà quan sát nghĩ là đã qua từ lâu, và Tập Cận Bình đang phủ nhận cách
làm chính trị của thời kỳ do Giang-Hồ thống lĩnh. Suốt thời kỳ vuốt mặt phải nể
mũi đương nhiên đó, những kẻ chơi trò quyền lực đã cố duy trì thế cân bằng mong
manh giữa những phe kình chống nhau trong Đảng. Còn đến thời Tập Cận Bình, cuộc
chiến mất-còn sống-chết tranh giành quyền lực đang biến thành chủ trương“Tao
còn, mày mất” hoặc “Mày chết, tao sống” (“You die, I live.”)
Như giáo sư Trương Minh thuộc Đại học Nhân dân Trung Quốc nhận xét,
“trận đánh” giữa Tập và những quan chức khác “đã ở mức nóng bỏng cực độ.” Câu
hỏi đặt ra là liệu trong những tháng sắp tới, các cuộc đấu đá kia sẽ giảm cường
độ hay lại càng nóng bỏng.
Thỏa thuận?
Theo quan sát viên kỳ cựu về vấn đề Trung Quốc, ông Willy Lam, thì giai
đoạn tệ hại nhất đã qua. Ông trích một nhận định của Đặng Vũ Văn – nguyên Phó
Tổng Biên tập tờ Học tập Thời báo (Study Times) của Trường Đảng Trung ương –
đăng trên Đại Công báo (Ta kung Po), tờ báo Hongkong thường phản ảnh đường lối
Bắc Kinh, số ra ngày 26/7: “Nhiều người muốn biết liệu những con “hổ lớn” hoặc
“hổ già” có tiếp tục bị sa bẫy hay không. Và khả năng điều này xảy ra trong
thời gian còn lại của nhiệm kỳ năm năm lần thứ nhất gần như bằng không.” Ông
tin rằng Tập Cận Bình đã đạt được một thỏa thuận nào đó với Giang Trạch Dân, Hồ
Cẩm Đào, và những tai to mặt lớn khác trong Đảng để họ cho phép Tập làm bất cứ
những gì Tập muốn với Chu Vĩnh Khang, với điều kiện Tập sẽ không đụng đến họ
hoặc con cháu họ.
Nhưng một thỏa thuận như thế là điều nhiều người còn hoài nghi. Hiện
đang có rất nhiều dự đoán về những gì sẽ xảy ra, và tất cả dường như đều cho
thấy suy đoán của Đặng Vũ Văn không đúng, ít nhất là với các lý do sau:
Con hổ lớn nhất & tà khí
Thứ nhất, Tập được cho là đang dùng chiến dịch chống tham nhũng – trên
thực tế thì đây là một cuộc thanh trừng chính trị – để gạt ra ngoài những kẻ
chống đối kế hoạch tái cấu trúc kinh tế sâu rộng. Nếu điều này đúng thì thỏa
thuận mà Đặng Vũ Văn nhắc tới là sai. Xét cho cùng, nếu tìm cách thỏa thuận với
phe bảo thủ thì phe bảo thủ, vốn chịu nhiều thiệt hại nhất nếu có thay đổi, sẽ
ở vào thế có thể cản trở hầu hết các cải cách. Trong khi đó, Tập Cận Bình lại
là tuýp người khát khao để lại một di sản đáng kể – Tập muốn được xem như người
có công cứu sống Đảng Cộng sản và thực hiện được “Giấc mơ Hoa” – và ông cũng
chẳng dại gì bán rẻ tiền đồ của chính mình nếu thỏa hiệp. Để làm được điều mọi
người nói ông sẽ làm – hoặc ít nhất là nắm được quyền lực tối cao – Tập Cận
Bình cần nhổ nanh mọi đối thủ, nhổ nanh mọi con hổ vẫn đang là chúa tể rừng rú.
Thứ hai, mọi người hầu như đang mất kiên nhẫn với Tập, hoặc đang gặp
bất lợi vì các chính sách của ông. Điều này có nghĩa trên thực tế Tập đang có
động lực rất chính đáng để tung một chiêu ngoạn mục nhằm lấy lại sự ủng hộ của
xã hội, chẳng hạn như bủa lưới bắt luôn con hổ lớn nhất của bầy hổ là Giang
Trạch Dân. Nhà bình luận thạo tin ở Bắc Kinh, ông Lý Vĩ Đông
(Li Weidong) tin rằng
Tập sẽ nhắm vào mạng lưới tay chân của Giang và từ đó đảm bảo rằng 19 vị cựu Ủy
viên Ban Thường vụ Bộ Chính trị sẽ vì sợ hãi mà phải tuân thủ mọi ý muốn của
Tập.
Thứ ba, ngay cả khi có một thỏa thuận giữa Tập và các bác hổ già đi
nữa, thì những thỏa thuận đó cũng không thể kéo dài. Tập chắc chắn hiểu rằng
ông đã đẩy cao kỳ vọng của người dân Trung Quốc và giờ đây ông phải làm những
gì mình hứa. Quần chúng đòi hỏi bọn tham nhũng và quan tham bị hạ bệ, quần
chúng muốn thấy gió lành thổi bay “tà khí”, mượn lời người bạn
thâm niên của Tập nói với nhà báo John Garnaut. Vì vậy, Tập sẽ không thỏa hiệp trong cuộc chiến
chống tham nhũng, ngay cả khi đó là điều Tập muốn làm. Trong xã hội Trung Quốc
phát triển ngày càng phức tạp, có những thế lực mới không thể nào xem thường.
Vượt tầm kiểm soát
Tập Cận Bình, giống Gorbachev, là người muốn làm điều vĩ đại để cải
cách một hệ thống bệnh hoạn. Nhưng cũng như lãnh tụ cuối của Liên Xô cũ, Tập
vừa kích hoạt những chuyển biến mà ông không thể kiểm soát được. Ông quyết định
tấn công tham nhũng, nhưng tệ nạn này đã ăn quá sâu trong hệ thống chính trị
cộng sản Trung Quốc, nên rất khó có thể quản lý những nỗ lực chống tham nhũng
quyết liệt. Không may cho Tập, ông đã tạo ra những kỳ vọng lớn lao trong xã
hội, và trong cả giới tinh hoa. Cũng vì vậy ông không thể nào ngưng chiến dịch
chống tham nhũng, và điều này nghĩa là dù có ngầm thỏa thuận với những bác hổ
già đi nữa, các thỏa thuận đó không sớm thì muộn cũng tan tành, bằng cách này
hay cách khác.
Một hệ thống chính trị dễ vỡ không thể kiềm chế được những kẻ quyết chí
chiến đấu đến cùng để tồn tại.
Chính trị Trung Quốc thời hiện đại có lẽ sẽ không man rợ như trong
những năm đầu lập nước Cộng hòa Nhân dân, nhưng vẫn không thể cho phép một lãnh
tụ chấp nhận tình thế bất phân thắng bại. Một lãnh tụ chỉ có thể hoặc thắng
hoặc thua, nhất là với Tập Cận Bình, kẻ đã kích hoạt điều được xem như một cuộc
chiến tranh hủy diệt mang động cơ chính trị.
Logic khốc liệt
Với những thử thách quá lớn trong những ngày này, không ai muốn thấy
mình yếu kém, nhất là đối với Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc. Tập Cận
Bình đã khởi động cuộc chiến sống-còn, và ông phải tiến hành đến khi kết thúc.
Khác với những hệ thống pháp trị trong đó các cơ cấu có tính định chế sẽ kiềm
chế những xung động và xung đột, hệ thống toàn trị ở Trung Quốc lại dễ dàng
tưởng thưởng những hành động tồi bại nhất trong những thời kỳ căng thẳng nhất.
Kiểu cách chính trị được ăn cả ngã về không của Tập Cận Bình trói ông vào một
logic rất khốc liệt mà ông không thể thoát khỏi.
Trong tình hình đó, như nhận định của giáo sư Quách Ôn
Lương (Guo Wenliang) thuộc Đại học Trung Sơn tỉnh Quảng Châu: “nguy cơ những con hổ sẽ liên kết để phản công
là một nguy cơ rất, rất lớn” vì các quan chức cao cấp sẽ không thể ngồi chờ Tập
đến tóm đi từng người một. Và Tập cũng không thể ngồi chờ họ tấn công phản
kích.
Tập Cận Bình, một lãnh tụ cứng rắn đang định hình và tung hoành, đã
thay đổi cục diện chính trị tại Trung Quốc Cộng sản – sự thay đổi này có thể
tốt hay xấu hơn, nhưng điều chắc chắn là ông không thể quay ngược lại được nữa.
0 nhận xét