Mối lo của Tập Cận Bình
Ngô
Nhân Dụng
Ngày hôm qua, thị trường chứng khoán New York tụt hơn 230 điểm.
Không phải vì tin tức kinh doanh tại Mỹ, mà vì tin thế giới. Có hai nguyên do.
Thứ nhất là mối lo ông Putin chiếm vùng Crimea ở Ukraine khiến các nước Âu Mỹ
sẽ phong tỏa tài chánh các các đại gia ở Nga, “chiến tranh lạnh” sẽ làm nhiều
công ty toàn cầu giảm bớt lợi nhuận. Nhưng đó là chuyện lo xa, còn lâu mới biết
rõ sẽ thiệt hại nhiều hay ít. Mối lo gần hơn, biết rõ ràng hơn, là kinh tế
Trung Quốc yếu hẳn đi trong cả hai tháng đầu năm 2014.
Nếu kinh
tế Trung Quốc xuống thì các công ty Âu, Mỹ sẽ mất nhiều khách hàng, mà các nước
khác bán nguyên liệu và dầu khí cho họ cũng thu ít tiền hơn, chính họ cũng bớt
mua hàng nhập cảng từ Âu Mỹ. Trong dân số thế giới cứ 6 người là có một người
Tàu; nếu cái anh thứ sáu này bị ho hen thì năm anh kia cũng khó mạnh khỏe. Ngày
hôm qua, giới đầu tư thế giới lo lắng hơn một tỷ người tiêu thụ ở Trung Quốc
sắp cạn tiền, các nước khác sẽ khó bán hàng, cho nên nhiều thứ cổ phần bị giảm giá!
Năm con
Ngựa không hợp với tuổi các ông Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường. Ngay đầu năm đã
gặp nhiều xui xẻo. Ông Thủ Tướng Lý Khắc Cường mới công bố năm nay sản lượng
quốc gia (GDP) sẽ chỉ tăng 7.5%, giảm đi so với tỷ lệ 7.7% năm ngoái; và giảm
rất mạnh so với ba bốn năm trước đây. Trước kia các nước Nam Hàn, Ðài Loan, khi
ở vào trình độ phát triển như kinh tế Trung Quốc hiện nay, họ giữ được tỷ lệ
cao hơn. Nhưng ông Lý Khắc Cường tuyên bố ông không chú trọng đến GDP. Nhưng
nếu GDP mà không tăng lên cho dân có đủ việc làm thì các vị lãnh tụ cũng khó
ngồi yên.
Các con
số công bố trong ngày hôm qua cho thấy kinh tế Trung Quốc đang giảm tốc độ rõ
rệt. Trong Tháng Giêng và Tháng Hai, số sản xuất công nghiệp chỉ tăng 8.6%, tỷ
lệ gia tăng thấp nhất kể từ năm 2009; thấp hơn cả mức tăng gần 10% trong Tháng
Chạp năm 2013. Do chính sách của tập đoàn lãnh đạo mới muốn kìm hãm những vụ
đầu tư vô ích, trong hai tháng qua số đầu tư vào nhà cửa, máy móc chỉ tăng
17.9% so với cùng thời năm ngoái, cũng thấp hơn so với tỷ lệ 19.6% trong Tháng
Mười Hai, 2013. Số tiền tiêu thụ chỉ tăng 11.8% trong hai tháng đầu năm 2014,
so với 13.6% trong tháng cuối năm ngoái. Trong mấy năm qua kinh tế Trung Quốc
được “bơm máu” nhờ số tiền đổ vào nhiều công trường xây cất, của chính quyền
cũng như cho dân tiêu thụ; mà hiện nay thị trường địa ốc quá yếu. Tổng số nhà
bán có giá trị giảm 5%, so với tỷ lệ tăng hơn 13% trong ba tháng sau cùng năm
ngoái. Số nhà cửa mới xây giảm gần 30% so với cùng thời gian năm ngoái. Từ mấy
chục năm nay, kinh tế Trung Quốc lên là nhờ thị trường xuất cảng. Số xuất cảng
trong hai tháng đầu năm chỉ tăng khoảng 2.4% so với cùng thời kỳ năm ngoái.
Một chỉ
dấu đáng lo ngại là tỷ lệ giá cả báo động có thể sinh ra tình trạng giảm phát,
tức là giá xuống thấp chứ không tăng lên. Giá sinh hoạt trong Tháng Giêng tăng
2.5%, còn trong Tháng Hai chỉ tăng 2%. Nhưng đáng lo nhất là giá hàng bán sỉ,
từ nhà sản xuất tới nhà buôn, trong Tháng Giêng chỉ số đã giảm 1.6%, sang Tháng
Hai lại giảm thêm 2%. Mối nguy giảm phát khó chữa hơn lạm phát. Vì khi giá cả
trên đà đi xuống, cả nhà sản xuất và người tiêu thụ sẽ ngưng bớt hoạt động!
Người mua thì muốn chờ mai mốt giá có thể thấp hơn sẽ mua, người bán thì không
muốn chịu lỗ vì giá thấp quá! Nước Nhật đã bị nạn giảm phát nhiều lần khiến cho
kinh tế trì trệ hàng chục năm qua.
Các ông
Tập Cận Bình và Lý Khắc Cường đang đứng trước một thế lưỡng nan. Nếu chấp nhận
để cho kinh tế giảm tốc độ, thì hy vọng cải tổ được cơ cấu tài chánh, khai
phóng thị trường, như họ đã hứa hẹn sẽ thực hiện từ lúc bắt đầu nhiệm kỳ này.
Nhưng họ sẽ phải đương đầu với hậu quả, là nhiều doanh nghiệp nhà nước sẽ phải
đóng cửa, số người thất nghiệp tăng lên, chắc chắn nhiều người bất mãn, có thể
đi tới xáo trộn. Ngược lại, nếu muốn kinh tế đừng giảm tốc nhanh quá, thì họ sẽ
phải trở về biện pháp cũ, là tiếp tục bơm tiền công quỹ vào những dự án xây cất
của quan chức cấp tỉnh, cấp huyện, và thả tiền cho các xí nghiệp quốc doanh
tiêu phí. Nhưng nếu cứ tiếp tục như vậy thì các món nợ sẽ chồng chất, chờ ngày
quả bom nợ xấu bùng nổ. Tính đường trường, thì giảm bớt tăng trưởng kinh tế để
buộc cơ cấu thay đổi thì ích lợi cho tất cả mọi người, về lâu về dài. Nhưng
trong ngắn hạn, liệu tập đoàn lãnh đạo ở Trung Nam Hải có chấp nhận chịu búa
rìu của những người bất mãn vì kinh tế suy giảm hơn trước hay không?
Ðến đây,
chúng ta lại thấy năm nay cả hai người lãnh đạo Trung Quốc không may mắn. Họ
lên nắm quyền đúng vào lúc hệ thống kinh tế của đảng Cộng sản Trung Hoa đang
cạn kiệt hết những điều kiện thuận lợi của họ. Thứ nhất là cả khối người lao
động từ nông thôn lên thành phố chấp nhận lương rẻ mạt chỉ cốt có việc làm,
khối người này đã thay đổi. Họ có những nhu cầu mới, đòi tăng lương. Thứ hai,
chương trình công nghiệp hóa nhanh chóng, chỉ cốt tăng số lượng mà không quan
tâm đến phẩm chất của đời sống, đã gây hậu quả làm môi trường sống ô nhiễm.
Nhưng người được thụ hưởng nhiều nhất trong thời gian qua là giới trung lưu ở
thành phố, chính họ bây giờ to tiếng nhất không chịu sống với bầu không khí khó
thở và nước sông hồ toàn chất độc. Nguy hiểm nhất là cơ cấu kinh tế tài chánh
đang đi vào ngõ cụt. Chính sách dùng ngân hàng của nhà nước thả tiền ra cho các
doanh nghiệp nhà nước xây cơ xưởng, mua máy móc, cho các chính quyền địa phương
dựng cao ốc, làm đường sá, phi trường, vân vân, đến lúc đầy lên, hàng không có
người mua, nhà không có người thuê, tất cả là những vụ đầu tư phung phí, vì
không căn cứ vào nhu cầu người sử dụng, mà chỉ theo nhu cầu “tiêu tiền chùa”
của các cán bộ. Số nợ xấu chồng chất đang chờ ngày bùng nổ, gây khủng hoảng tài
chánh có thể làm tê liệt cả guồng máy kinh tế. Hai ông Tập Cận Bình và Lý Khắc
Cường phải gánh những di sản đó, và ai cũng khuyên họ phải cải tổ cơ cấu nền
kinh tế, trước khi quá trễ.
Hiện nay,
hai người vẫn giương cao ngọn cờ cải tổ. Trong cuộc họp báo hàng năm mới rồi,
ông Lý Khắc Cường đã nhắc lại hai lần những mục tiêu của chính sách mới, mà ông
đã nói từ năm ngoái, lần đầu tiên tiếp xúc với nhà báo. Một mục tiêu là nâng
cao vai trò của “thị trường,” giảm bớt vai trò của nhà nước trong đời sống kinh
tế. Một cách cụ thể, năm nay ông Lý nhấn mạnh tới hành động giảm thiểu các rào
cản do guồng máy nhà nước tạo ra để ngăn không cho các xí nghiệp tư ra đời và
hoạt động. Giảm bớt quyền “cấp giấy phép,” đủ các thứ giấy phép do các thư lại
bày ra, là một cách hiệu quả để giảm bớt tham nhũng, ông Lý nhấn mạnh. Ông nêu
ra một thí dụ để làm gương: Trong năm qua, chính phủ trung ương tại Bắc Kinh đã
tự giảm bớt quyền quyết định trong hơn 400 lãnh vực trước đây họ vẫn cấp các
loại giấy phép, trao quyền này về cho các địa phương. Ông khoe thành tích, cho
biết sau đó số xí nghiệp mới ra đời ở Trung Quốc đã tăng lên 27% so với năm
trước.
Nhưng các ông Tập Cận Bình và
Lý Khắc Cường sẽ còn bị thử thách. Năm ngoái, họ cũng rất cứng rắn vào đầu năm,
giảm bớt tín dụng để bắt các ngân hàng vào kỷ luật. Nhưng trong nửa năm sau,
thấy tình hình kinh tế quá trì trệ, họ lại mở cửa cho tiền chạy vào túi các
doanh nghiệp nhà nước. Hai người sẽ còn bị thử thách trong ít nhất ba năm nữa.
Nếu họ thành công, chuyển đổi cả hệ thống tài chánh và kinh tế thì họ sẽ thành
anh hùng, sánh ngang với Ðặng Tiểu Bình, người bắt đầu cuộc cải tổ theo kinh tế
tư bản. Nếu không, thì không riêng hai người này mà cả đảng Cộng sản Trung Quốc
chưa chắc đã được ngồi yên.