TQ có chớp nhoáng chiếm Trường Sa?
Tiến sĩ Nguyễn Vân Nam
Chủ nghĩa Đại Hán (cùng
với nó là Chủ nghĩa bành trướng Đại Hán) bắt rễ sâu xa trong lòng xã hội Trung
Quốc (TQ), cũng chưa bao giờ mất tầm quan trọng then chốt trong chiến lược đối
ngoại của TQ.
Thống nhất thiên hạ, mở mang bờ
cõi, vì vậy, luôn được coi là sứ mệnh thiêng liêng, mục tiêu quan trọng hàng
đầu của tất cả các triều đại phong kiến TQ. Với những nước chưa thể, không thể
thống nhất vào mình được, TQ luôn tự coi và bằng mọi cách biến các nước này
thành chư hầu (thuộc quốc) của Thiên triều (Tông chủ). Thiên hạ chỉ có thể được
coi là thái bình nếu được Thiên triều lãnh đạo. Thiên hạ ở đây không chỉ là các
tiểu quốc trong biên giới đương thời mỗi vương triều, mà được mở rộng tùy theo
sức mạnh, khả năng và tầm nhìn của Thiên triều. Thiên triều TQ hiện tại cũng
không là ngoại lệ. Chỉ có điều, Thiên hạ ngày nay đã là Thế giới.
 |
| Liệu Trung Quốc có dùng hải quân chiếm một số đảo ở Trường Sa? |
Điều đặc biệt nguy hiểm là: Do
nhiều nguyên nhân có tính lịch sử, văn hóa, Chủ nghĩa Đại Hán (CNĐH) ngày nay
không chỉ là của tầng lớp thống trị, của tầng lớp trung lưu và người có học, mà
còn được sự đồng tình của đa số dân chúng Trung Hoa lục địa. Thiên chức của
Thiên triều là nhất thống thiên hạ, mở mang bờ cõi; thần dân tất phải bảo vệ
thiên đức mà ủng hộ thiên chức của Thiên triều. Cho đến khi TQ vẫn chưa có dân
chủ thật sự, chừng đó thế giới vẫn phải đối mặt với CNĐH.
Là một sứ mệnh thiêng liêng của
Chủ nghĩa ĐH, Chủ nghĩa bành trướng Đại Hán (Chủ nghĩa BTĐH), về bản chất không
phải là để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế, mà là bảo vệ, tôn vinh uy danh
Thiên triều. Nghĩa là ngay cả khi có thể đáp ứng nhu cầu phát triển bằng cách
khác mà không cần phải xâm chiếm, mở rộng lãnh thồ, TQ vẫn ngay lập tức thực
hiện sứ mệnh này một khi thấy mình đủ khả năng, có cơ hội.
Nhờ Toàn cầu hóa,TQ trở thành
thị trường lớn nhất thế giới hấp dẫn hầu hết nhà đầu tư quốc tế, trở thành công
xưởng của thế giới. Nhờ cách đánh giá sức mạnh kinh tế quốc gia vẫn còn bằng
các chỉ số lạc hậu vốn chỉ thích hợp cho một nền kinh tế quốc gia đóng (GDP
chẳng hạn), TQ được coi như một trong những cường quốc kinh tế hàng đầu thế
giới. Điều đó không chỉ khiến Thiên triều càng ngạo mạn, dân chúng thêm tự hào,
mà còn làm họ tự tin hơn vào khả năng thực hiện CNBTĐH.
Cơ hội thành công của CNBTĐH
không hề thấp. TQ hiện là cường quốc khu vực có ảnh hưởng quyết định đến thị
trường các nước Đông Nam Á, là thị trường tiêu thụ hàng hóa quan trọng nhất của
các nước đang có tranh chấp biển với TQ; là đối tác quan trọng hàng đầu của tất
cả các nước công nghiệp phát triển. Nhu cầu bức thiết về nguyên vật liệu, năng
lượng cho một nền kinh tế không lồ như TQ là một nhu cầu có thật. Nó dễ dàng là
lý do kinh tế biện minh cho những yêu sách lãnh thổ, che đậy bản chất của vấn
đề là CNBTĐH.
Do là nhu cầu bức thiết để ổn
định và phát triển một nền kinh tế mà cả thế giới ít nhiều đều phụ thuộc, việc
TQ tranh giành, chiếm giữ, thậm chí xâm chiếm lãnh thổ cũng sẽ được cộng đồng
quốc tế nghiêng theo hướng gây sức ép giải quyết theo hướng thỏa hiệp “dĩ hòa
vi quí“ có lợi cho TQ. Ngoài ra, TQ cũng nổi tiếng về sự phối hợp không đồng
bộ, ít hiệu quả giữa chính quyền địa phương với trung ương. Trong vấn đề biên
giới, TQ sẽ lợi dụng nó để đổ lỗi cho chính quyền địa phương, mở đường thoát
cho chính quyền trung ương khi cần thiết.
Khoảng cách giàu nghèo ngày
càng rộng; bất công ngày càng lớn, càng nhiều; mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn giữa
người dân và giới cầm quyền ngày càng gay gắt; xung đột không thể giải quyết
giữa tự do kinh tế với trói buộc tinh thần, chế độ chính trị; sự chính danh
Thiên tử của Đảng Cộng sản Trung Quốc là những vấn nạn ai cũng biết của TQ. Chủ
nghĩa BTĐH lúc này là một giá trị chung, là cơ hội có thể dễ dàng thống nhất
người dân, khiến họ tạm gác qua một bên những vấn nạn ấy.
Biển Đông hay quần đảo Điếu Ngư
đang tranh chấp với Nhật quan trọng hơn? Một nửa số tàu biển đang lưu thông của
thế giới chạy qua Biển Đông. Đây cũng là tuyến hàng hải quan trọng nhất nối
Thái Bình Dương với Ấn Độ Dương. Kiểm soát được Biển Đông, đồng nghĩa với kiểm
soát thương mại quốc tế. Biển Đông còn được đánh giá có trữ lượng tài nguyên,
khoáng sản rất lớn có khả năng góp phần quan trọng đáp ứng nhu cầu phát triển
kinh tế của TQ. Đảo Điếu Ngư không có những yếu tố này.
Biển Đông hay Điếu Ngư dễ giành
được hơn? Nhật là cường quốc kinh tế thế giới; các công ty Nhật hoạt động tại
Trung Quốc có ảnh hưởng mạnh đến kinh tế TQ. Căn cứ vào Hiệp ước phòng thủ
chung Mỹ - Nhật, Mỹ có nghĩa vụ bảo vệ Nhật khi Điếu Ngư bị TQ tấn công. Như vậy,
đối với TQ, tranh chấp Điếu Ngư chỉ có tính chất tượng trưng chứng tỏ quyết tâm
bảo vệ chủ quyền của Thiên triều; là màn kịch đánh lạc hướng quan tâm của các
nước quanh Biển Đông; và - quan trọng nhất - là con bài ngã giá để Nhật và Mỹ
có lý do không can thiệp khi TQ mạnh tay ở Biển Đông. Tranh chấp Điếu Ngư, vì
vậy, chắc chắn sẽ được giải quyết bằng các thỏa thuận ngầm.
"Việt Nam chưa khởi kiện TQ ra một tổ chức
quốc tế; cũng không có Hiệp ước liên minh nào với Mỹ. Quan hệ liên minh, sự
giúp đỡ quân sự truyền thống của Nga với Việt Nam (như trong cuộc chiến biên
giới 1979) cũng không đáng ngại, do TQ có thể gây áp lực tại biên giới đất liền
với Nga làm đối trọng."
Các đảo hiện đang tranh chấp
tại Biển Đông vốn đều không có dân sinh sống từ trước. Việc chứng minh thủ đắc
lãnh thổ, có chủ quyền theo nguyên tắc “Chiếm hữu và thực thi chủ quyền liên
tục“ là hầu như không thể. Chứng minh chủ quyền mang tính lịch sử là một việc
hết sức khó khăn, luôn gây tranh cãi. Không nước nào đang liên quan đến tranh
chấp tại đây có đủ bằng chứng chắc chắn, không thể tranh cãi, về chủ quyền mang
tính lịch sử của mình.
Bộ Qui tắc ứng xử Biển Đông
(COC) tôn trọng và bảo vệ lợi ích các bên một cách bình đẳng, công bằng sẽ là
cách giải quyết tốt nhất. Nhưng Thiên triều không thể chấp nhận bình đẳng với
thuộc quốc. TQ sẽ trì hoãn tối đa việc ký kết một Bộ qui tắc như vậy. Sự không
chắc chắn về chứng cứ, mập mờ về cơ sở pháp lý, chưa có nguyên tắc giải quyết
chung của các bên chính là lợi thế của TQ. Sự khác biệt rõ ràng về lợi ích,
quan điểm, và mức độ phụ thuộc vào TQ của từng nước trong khối ASEAN, cũng là
một thuận lợi không nhỏ đối với TQ.
Mỹ xoay trục chiến lược về Châu
Á-Thái Bình Dương khiến các nước đang có tranh chấp với TQ an tâm, cứng rắn
hơn; nhưng thể diện Thiên triều cũng bị thách thức. TQ sẽ phải có hành động đáp
trả mạnh mẽ hơn. Tranh chấp mới đây tại Biển Đông đã diễn ra dưới mọi hình
thức, trừ tấn công chiếm đảo. Nay TQ đã tự đặt mình vào thế “Cung đã giương,
tên không thể không bắn“.
Tấn công chiếm đảo trong bất kỳ
tình huống nào cũng không được khơi mào một cuộc chiến tranh giữa TQ và một
nước trong vùng. Càng không được phép trở thành lý do cho phép Mỹ hoặc cộng
đồng quốc tế can thiệp bằng vũ lực. Vì vậy, nó sẽ phải là cuộc tấn công tổng
lực thần tốc, bảo đảm chiếm được đảo chỉ trong nửa ngày, chậm nhất là một ngày.
Ngay sau đó, TQ sẽ ra tuyên bố vẫn bảo đảm tự do lưu thông hàng hải quốc tế qua
Biển Đông; có thể lấy làm tiếc về hành động quân sự của chính quyền địa phương.
Đồng thời sử dụng toàn bộ các quan hệ, sức mạnh kinh tế đối với nước mất đảo,
thuyết phục Mỹ, LHQ, EU gây sức ép, buộc nước mất đảo nhân nhượng, chấp nhận
không phản công quân sự và phải thương lượng với TQ vì lợi ích của cộng đồng
quốc tế.
Các đảo thuộc Philippines hay
Việt Nam trong quần đảo Trường Sa sẽ bị tấn công? Một mặt, do Philippines đã
khởi kiện TQ ra Hội đồng Trọng tài quốc tế, nên TQ có nghĩa vụ tuân thủ khoản
03 điều 2 Hiến chương LHQ và Điều 279 UNCLOS không thể dùng vũ lực đối với
Philippines nữa.
Mặt khác, Philippines cũng có
Hiệp ước liên minh quân sự với Mỹ. Dù đảo tranh chấp có thể chưa được chính
thức xem là lãnh thổ của Philippines để được Mỹ bảo vệ, nhưng theo Hiệp ước
này, Mỹ phải can thiệp khi lợi ích quốc gia của Philippines bị đe dọa và được
Philippines chính thức yêu cầu. Trong bất cứ trường hợp nào, cũng không thể
chắc chắn được Mỹ sẽ không can thiệp. Đây là một rủi ro lớn mà TQ không muốn.
Việt Nam chưa khởi kiện TQ ra
một tổ chức quốc tế; cũng không có Hiệp ước liên minh nào với Mỹ. Quan hệ liên
minh, sự giúp đỡ quân sự truyền thống của Nga với Việt Nam (như trong cuộc
chiến biên giới 1979) cũng không đáng ngại, do TQ có thể gây áp lực tại biên
giới đất liền với Nga làm đối trọng.
Việt Nam còn là nước phụ thuộc
về kinh tế vào TQ hết sức nặng nề, đặc biệt là vào giao thương tiểu ngạch qua
biên giới đất liền với TQ. Đóng cửa biên giới đất liền sẽ là đòn trí mạng đối
với nền kinh tế Việt Nam cho trường hợp VN phản công chiếm lại đảo. Quan hệ
giữa đảng Cộng sản Việt Nam và đảng Cộng sản Trung Quốc hiện là một quan hệ ý
thức hệ tư tưởng chặt chẽ nhất, quan trọng và đặc biệt nhất trong các quan hệ
của Việt Nam với các đảng phái chính trị nước ngoài. Thiên triều biết cách sử
dụng quan hệ này một cách hiệu quả nhất để buộc VN phải chấp nhận thương lượng
sau khi mất đảo.
Như vậy, trong tương lai gần,
một “chính quyền địa phương” của TQ sẽ ra lệnh tấn công thần tốc chiếm một vài
đảo nhỏ thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Việt Nam không thể phản công
chiếm lại, mà sẽ buộc phải thương lượng lâu dài với TQ để chấp nhận hiện trạng
mới này.
Bài viết nêu quan điểm
riêng của tác giả, đang làm việc tại Sài Gòn.
