Vì đâu bạo hành ‘lên ngôi’?
 |
| Những kẻ trộm chó bị người dân đánh chết. |
Cư
dân vây quanh một chiếc xe máy bị cháy thành than trong tỉnh Nghệ An. Dân làng
phẫn nộ vì bị trộm chó đã thu giữ xe máy của các
tên trộm chó và nổi lửa đốt xe.
Chuyện con người có lúc dùng đến bạo lực khi hành
xử với nhau ở đâu cũng có, thời nào cũng xẩy ra. Nhưng có thể nói ít có quốc
gia nào, xã hội nào nạn bạo hành lại phổ biến như ở Việt Nam thời nay.
Một xã hội đầy bạo lực?
Ở Việt Nam – như một số bài viết và dư
luận chung nhìn nhận – ‘bạo lực đã lên ngôi’. Tệ nạn này diễn ra gần như mọi
lúc, mọi nơi, dưới nhiều hình thức và trong nhiều môi trường khác nhau.
Có nhiều trường hợp, chỉ vì những va
chạm, xô xát, xích mích rất nhỏ chuyện ẩu đả, đâm chém, giết hại lẫn nhau đã
xẩy ra.
Trong một số hoàn cảnh khác, một phần vì
bức xúc, bất lực trước một tệ nạn xã hội, người dân đã dùng bạo lực để hành xử,
để tự giải quyết vấn đề. Một ví dụ cụ thể cho trường hợp này – và cũng là một
vấn đề gây không ít nhức nhối, thương tâm – là chuyện những người trộm chó bị
đánh chết xẩy ra tại nhiều nơi khác nhau ở Việt Nam.
Nhìn những hình ảnh về những người trộm
chó bị trói, bị đánh chết nằm tả tơi, nhơ nhuốc trên đường – xuất hiện đầy dẫy
trên báo chí và các trang mạng xã hội – chắc có người có cảm giác đâu đó ở Việt
Nam vẫn đang có chiến tranh, nội chiến hay thậm chí đang sống thời sơ khai.
Nạn bạo lực và tình trạng tự xử ở Việt
Nam đã quá phổ biến và nghiêm trọng. Các quan chức Việt Nam cũng đã lên tiếng
báo động về những tệ nạn này.
Chẳng hạn, khi tường thuật về một phiên
họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tháng 9 năm 2013, báo Tuổi Trẻ trích dẫn
Phó Chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan nói rằng bà ‘rất đau lòng khi nghe tin những
vụ xử nhau vì những lý do lãng xẹt’.
Trong khi đó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc
Ksor Phước đề cập đến chuyện giờ ‘mạng người không bằng mạng chó’ và Phó chủ
tịch Quốc hội Huỳnh Ngọc than phiền về chuyện ‘coi thường tính mạng người khác,
bất chấp pháp luật’ vì theo ông ‘Ăn trộm chó thì dù sao cũng là một con người,
vậy mà bắt giữ, không thả, đánh đến chết. Mà chuyện đâu chỉ xảy ra ở một nơi’.
Vì vậy, bà Doan bình luận rằng ‘đạo đức
xã hội xuống cấp đáng báo động’.
Đáng báo động vì nạn bạo hành đã len lõi
vào tất cả mọi ‘ngõ ngách’ của đời sống xã hội – từ gia đình đến học đường tới
chốn công quyền.
Đáng bạo động nhất là chuyện công an lộng
quyền, hành xử thô bạo với dân.
Cũng giống như chuyện người dân tự hành
xử với những người trộm chó, chuyện công an coi thường tính mạng người khác,
bất chấp pháp luật, bắt giữ và đánh người đến chết ‘đâu chỉ xảy ra ở một nơi’.
Tệ nạn này rất phổ biến và nghiêm trọng.
Một ví dụ điển hình là vụ năm công an dùng dùi cui đánh chết anh Trương Thanh
Kiều ở Phú Yên.
Vụ án này – một vụ gây bất bình, phẫn nộ
trong dư luận trong thời gian qua – chưa được giải quyết xong và không biết sẽ
kết thúc như thế nào dù Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã lên tiếng yêu cầu các
cơ quan tư pháp nghiêm minh xử lý – thì chuyện dân ‘đánh’ công an ở xã Bắc Sơn,
Hà Tĩnh xẩy ra.
Xem ra, ở Việt Nam mọi thứ đang bị đảo
lộn và luật pháp hầu như không còn tồn tại.
Câu hỏi được đặt ra là tại sao nạn bạo
hành và tình trạng tự xử nói riêng lại phổ biến như vậy ở Việt Nam.
Mỗi người có thể chỉ ra nhiều nguyên nhân
khác nhau của nạn bạo hành (gia đình, học đường, công an và xã hội nói chung)
và tình trạng dân tự xử các vấn đề, tệ nạn xã hội.
Bài viết này chỉ gợi lên một vài yếu tố
có thể được coi là trực tiếp hay gián tiếp gây nên thực trạng, tệ nạn đó.
Ưa bạo lực, không bao dung?
Cũng theo Tuổi Trẻ, tại phiên họp của Ủy ban
Thường vụ Quốc hội nói trên, bà Doan tự hỏi xã hội xuống cấp và tình trạng tự
xử trong dân có phải là ‘do các chương trình giảng dạy đạo đức trong nhà trường
không được coi trọng hay do tính gương mẫu của cán bộ, đảng viên xuống cấp nên
nó tác động xấu đến xã hội’?
Không biết trong phát biểu và suy nghĩ
của mình nói chung bà Doan có coi chuyện ‘các chương trình giảng dạy đạo đức
trong nhà trường không được coi trọng’ có ‘tác động xấu đến xã hội’ hay không
vì không thấy Tuổi Trẻ trích dẫn.
Tuy vậy, những ai am hiểu về tình hình
Việt Nam đều có thể nhận ra không chỉ ở học đường mà hầu như trong toàn bộ mọi
sinh hoạt, đời sống chính trị, kinh tế và xã hội ở Việt Nam, vấn đề đạo đức ít
được coi trọng.
Và có thể nói một trong những nguyên nhân
dẫn đến tình trạng này là chủ nghĩa Mác-Lênin mà Đảng Cộng sản Việt Nam chọn
làm ‘nền tảng tư tưởng’, làm ‘kim chỉ nam’ cho mọi hoạt động của mình không coi
trọng các chuẩn mực, giá trị tinh thần, nhân bản.
Cụ thể học thuyết này hầu như không đề
cập gì đến những phạm trù đạo đức xã hội và các giá trị tinh thần, nhân bản –
như nhân quyền, nhân phẩm, bác ái, lương tâm hay trách nhiệm.
Tuy vậy, dù được coi là một học thuyết
‘thiếu đạo lý làm người’, chủ nghĩa Mác-Lênin lại được đề cao – thậm chí được
tôn thờ – và được áp dụng trong tất cả mọi sinh hoạt, lĩnh vực, môi trường – từ
chính trị, kinh tế, đến văn hóa, giáo dục.
Khi tuyệt đối hóa và áp đặt một học
thuyết như vậy lên toàn bộ đời sống chính trị, kinh tế, xã hội chuyện con người
bị bạo lực và những đòi hỏi vật chất chi phối, lấn lướt và – vì vậy – có những
hành xử thiếu tình người hay thô bạo với nhau không có gì là khó hiểu.
Hơn nữa, chuyện tuyệt đối hóa chủ nghĩa
Mác-Lênin cũng dẫn đến việc loại bỏ những giá trị của các học thuyết, triết lý
khác hay những giá trị truyền thống của Việt Nam – trong đó có những giá trị
rất nhân bản, tốt đẹp.
Nếu thay vì cứ mãi được dạy hay được nhắc
nhở về đấu tranh giai cấp, chuyên chính vô sản và bạo lực cách mạng, học sinh,
sinh viên, những người nắm giữ công quyền và người dân nói chung được học hay
được khuyến khích sống huynh đệ, từ bi, tương thân tương ái, chắc nạn bạo hành
(gia đình, học đường hay công an) ở Việt Nam không phổ biến như vậy.
Đặc biệt khi tuyệt đối hóa chính mình,
khi coi mình là người độc quyền chân lý, người ta không còn muốn lắng nghe hay
đối thoại với người khác. Thậm chí họ sẵn sàng dùng bạo lực để dập tắt những
tiếng nói khác biệt, đối lập.
Cũng giống như những chế độ cộng sản khác
trước và nay, chính quyền Việt Nam vẫn chưa chấp nhận đa nguyên, đa đảng và vẫn
thường bắt giữ, tù giam những ai có chính kiến, lập trường, đường hướng đối lập
với mình.
Phi luật pháp, thiếu gương mẫu?
Khi tự trả lời cho câu hỏi của mình nói
trên, bà Nguyễn Thị Doan cho rằng ‘chuyện niềm tin của nhân dân giảm sút vì một
bộ phận cán bộ, đảng viên kém phẩm chất’ là nguyên nhân gây nên tội phạm trong
xã hội, tự xử trong dân.
Tại phiên họp ấy, ông Ksor Phước cũng
được báo Tuổi Trẻ trích dẫn nói rằng có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng tự
xử trong dân. Trong đó có ‘việc [những người nắm giữ công quyền] xử lý thiếu
nghiêm minh, bao che vi phạm, làm mất lòng tin của nhân dân’.
Những nhận xét như vậy rất đúng nhưng xem
ra chưa đủ.
Những vụ công an đánh chết người trong
những năm qua – đặc biệt vụ ở Phú Yên – cho thấy ‘cán bộ’, ‘đảng viên’ không
chỉ ‘kém phẩm chất’ hành xử thô bạo làm mất lòng tin của dân mà còn rất tàn
nhẫn làm người dân bất bình, phẫn nộ.
Trong một bài phỏng vấn đăng trên báo
Người Lao Động hôm 07/04, ông Lương Quang, Chánh án Tòa án Nhân dân Thành phố
Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên, cho biết trên người anh Kiều có tới 70 vết thương,
trong đó có 11 vết thương trên đầu. Và chính ông Lương cũng ‘thấy kinh’ ngạc về
chuyện đó.
Hơn nữa, như nhiều bài viết, nhiều người
– trong đó có những người (từng) làm trong ngành tư pháp hay am hiểu luật pháp
Việt Nam – chỉ ra rằng việc bắt giam anh Kiều hoàn toàn phi pháp và tiến trình
điều tra, xét xử có nhiều sai phạm.
Tuy bắt giữ người trái phép lại dã man
đánh chết người như vậy năm công an đó chỉ nhận mức án từ 5 năm tù đến 1
năm án treo về tội ‘Dùng nhục hình’. Một số người liên quan khác – trong
đó có ông Lê Đức Hoàn, Phó công an Thành phố Tuy Hòa, người trực tiếp chỉ
đạo, phân công người tiến hành bắt giữ anh Kiều – không bị truy tố hay chịu
bất cứ trách nhiệm hình sự nào.
Khi chính những người có nhiệm vụ bảo vệ
an toàn, tính mạng, cuộc sống của dân, và giữ gìn trật tự, àn toàn xã hội lại
đi đánh chết dân và hành xử như giang hồ chuyện xã hội đạo đức xã hội xuống
cấp, bạo hành lên ngôi là việc dễ hiểu.
Trong một xã hội mà những người nắm giữ
công quyền, cầm cân nảy mực và cán cân công lý vi phạm và chà đạp lẽ phải, luật
pháp chuyện người dân mất niềm tin vào hệ thống và tự xử cũng không có gì là
quá lạ.
Chắc chắn sẽ không có những vụ dân ‘tự
xử’ hay ‘đánh’ công an như vụ Bắc Sơn, Hà Tĩnh nếu như người dân tin vào giới
công quyền, tin vào sự nghiêm minh, công bằng của luật pháp hay tin rằng quyền
lợi của họ được tôn trọng và tiếng nói của họ được lắng nghe.
Hơn nữa, xem ra ở Việt Nam, không chỉ
‘một bộ phận cán bộ kém phẩm chất’ như bà Doan và ông Phước thừa nhận mà xem ra
cả thể chế, chế độ cũng đang đánh mất niềm tin nơi dân.
Chẳng hạn, trong thời gian gần đây mỗi
lần có một ‘đại gia’ hay lãnh đạo một tập đoàn nhà nước nào đó bị bắt giam, xét
xử thay vì bàn về việc người đó có tội hay không, có tội gì dư luận lại đề cập
đến chuyện tranh chấp, đấu đá trong giới lãnh đạo chóp bu hoặc các phe nhóm
trong Đảng Cộng sản và coi chuyện đấu đá nội bộ ấy là lý do đằng sau các vụ bắt
giữ, xét xử đó.
Thực hư chuyện này như thế nào chỉ những
người trong cuộc biết rõ. Nhưng chính những suy đoán như vậy ít hay nhiều cho
thấy những người ngoài cuộc và dư luận nói chung không hoàn toàn tin tưởng vào
giới lãnh đạo và chế độ.
Vì vậy, để xây dựng một xã hội thực sự
văn minh, công bằng, thượng tôn pháp luật như các quan chức Việt Nam thường hay
nhấn mạnh và kêu gọi, Việt Nam cần có những thay đổi căn bản, triệt để về tư
tưởng, thể chế từ chế độ.
Vẫn biết rằng xã hội yên bình, văn minh
hay không ít còn tùy thuộc nhiều vào ý thức, trách nhiệm của từng cá nhân, mỗi
gia đình và các tổ chức trong xã hội.
Nhưng thiết nghĩ rất khó – nếu không muốn
nói là không thể – xây dựng được một xã hội như thế khi đấu tranh giai cấp và
bạo lực cách mạng vẫn được khuyến khích, khi các giá trị nhân bản, tinh thần
tiếp tục bị coi thường, khi chế độ thiếu bao dung (với những tiếng nói khác
biệt, đối lập), khi giới công quyền lộng hành, hành xử thô bạo với dân hay khi
các quan chức, lãnh đạo không gương mẫu trong việc tôn trọng, thực thi luật
pháp.
Ðoàn Xuân Lộc
0 nhận xét